1-мавзу. Фан ижтимоий-маданий ҳодиса

Мафкуранинг фанга муносабати моделлари:
қоралаш
бефарқлик (у ёки бу фан ўз ҳолича ривожланишига йўл қўйиб беради)
раҳнамолик ва эксплуатация қилиш
Ижод тадқиқотининг бир тури
2. Тадқиқот:

• Рационал.
• Ўйлаш.
• Тадқиқ қилиш.

• Ижод:
• Эмоция.
• Кайфият.
• Ҳис-ҳаяжон.

Демак, илмий тадқиқот – бу инсоннинг ўзи ва атрофидаги ўзгаришларни англаб етишга доимий равишда тайёр туриш, янгича тафаккур, фикр қилиш асосида ўз қобилиятидан чиқа олишдир. Илмий тадқиқот методологияси фалсафий базавий билимларга таяниб, асасий эътиборни илмий тадқиқот тафаккурини шакллантиришга қаратади. Бу соҳадаги билимларни чуқурлаштириб, фалсафий методологияни илмий амалий фаолиятда қўллаш малакасини кучайтиради.

Сциентизм

• Бугунги кунда ҳам фан ва фалсафанинг ролига баҳо беришда айрим қарама-қаршиликлар мавжуд. Хусусан, баъзи бир илмий ва фалсафий давраларда фаннинг роли ва аҳамиятини мутлақлаштирувчи ёндашув мавжуд бўлиб, у “ижобий”, “фойдали” билим сифатида фанни “мавҳум” ва “тажрибага асосланмаган” фалсафага қарши қўяди.
• Бундай қарашлар сциентистик деб, назарий тафаккур йўналиши эса – сциентизм (лот. Scientia ва ингл. science – фан, билим) деб аталади.
• Cциентизм фан техника тараққиётининг ижобий жиҳатларини мутлақлаштиради.

Кўпгина таниқли олимлар ва файласуфлар, хусусан Г.Маркузе, Т.Роззак, П.Гудмен ва бошқалар ўз ўтмишдошларини шафқатсиз сциентизмда, инсонни фан ва техника қулига айлантиришга уринишда айблаб, фан-техника тараққиётига қарши чиқдилар.

• Кўпгина таниқли олимлар ва файласуфлар, хусусан Г.Маркузе, Т.Роззак, П.Гудмен ва бошқалар ўз ўтмишдошларини шафқатсиз сциентизмда, инсонни фан ва техника қулига айлантиришга уринишда айблаб, фан-техника тараққиётига қарши чиқдилар.
• Фан-техника тараққиётига ва умуман ижтимоий тараққиётга қарши норозиликнинг янги тўлқини юзага кела бошлади. Бу тўлқин таъсирида пайдо бўлган ғоялар «аксилистеъмол» жамиятини асослашга ҳаракат қилар ва «ўртача одам»ни озгинага қаноат қилиш лозимлигига ишонтиришга қаратилган эди. Глобал муаммолар пайдо бўлишининг айбдорини топишга уриниш жараёнида асосий айб «замонавий технология»га қўйилди.