1-mavzu. Fanning maqsadi va vazifalari. Asosiy tushuncha va ta‟riflar. Ma‟lumotlar bazasiga qo„yiladigan talablar

Nazorat savollari 
1. 
Ma‟lumotlarni qaysi belgilari bo„yicha sinflarga ajratamiz. 
2. 
Ma‟lumotlarni logik (mantiqiy ) va fizik tasvirlash. 
3. 
Ma‟lumot bazasini uch bosqichli arxitekturasi nima. 
4. 
Ma‟lumotlar bazasi alministratorini asosiy vazifalarini aytib 
bering. 
5. 
Ma‟lumotlar bazasida tasvirlar qanday saqlanadi. Misollar 
keltiring. 
6. 
Ma‟lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasini chizmasini 
tasvirlang. 
7. 
So„rovlarni qayta ishlashda MBBTning bajaradigan ishlar 
ketma-ketligini tavsiflab bering. 

---

12 
3–mavzu. Ma‟lumot baza modеli. Moxiyat-aloqa modеli. 
REJA: 
1. 
Ma‟lumot modeli tushunchasi. 
2. 
Ierarxik (shajara) ma‟lumot modeli. 
3. 
Tarmoqli ma‟lumot modeli. 
4. 
Predmet sohani tavsiflash usullari. 
5. 
Mohiyat-aloqa diagrammasi. 
 
Tayanch iboralar: infologik model, datalogik model moslik, Ulman 
Chen usuli, mohiyat, ma‟lumot modeli, ierarxik,tarmoqli model, relyatsion 
model. 
Zamonaviy MBBTlari datalogik bosqichda xilma–xil MB bilan 
ishlashni ta‟minlaydi. Hozirgi kunda eng ko„p o„rganilgan va keng 
ishlatiladigan ma‟lumot modellari kiradi. Ma‟lumot modeli, bu MB ni 
ma‟lumot elementlari to„plami orasidagi bog„lanish strukturalarini 
tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma‟lumot modeli tushunchasini aniq 
ta‟rifini Kodd bergan. U ma‟lumot modelini 3 ta kerakli komponentasini 
keltirgan: 
1. mavjud bo„lgan ma‟lumot strukturalarini aniqlash vositalari 
majmuasi; 
2. ma‟lumotlarni qidirish va takomillashtirish uchun MB xolatiga 
qo„llaniladigan amallar to„plami; 
3. oshkor holda MB holatini aniqlovchi va bir butunligini 
ti‟minlovchi vositalar to„plami; 
Xozirgi kunda klassik xisoblashlarda 3 ta ma‟lumot modeli ko„p 
ishlatiladi: 
 
Ierarxik ma‟lumot modeli; 
 
Tarmoqli ma‟lumot modeli; 
 
Relyatsion MM. 
Har bir MB u yoki bu model asosida yoritiladi. Har bir MBBT esa u 
yoki bu ma‟lumot modelini ta‟minlaydi deyiladi. Masalan, ierarxik 
ma‟lumot modeliga asoslangan tizim – ines tizimidir. Tarmoqli 
modellarda esa – BANK OS , SETOR, relyatsion modelga asoslangan 
tizimlar – Access, KARAT va boshqalar.