1-Мавзу: Фаннинг мавзуи, максади ва вазифалари

S_ts..m q R*S==========лплпллп===== _{m (11)}

bu erda C _ts.m— sozlash tsikli sermexnatliligi. (kishiG’soat)

R — bir sozlash tsiklida sozlanadigan dastgoxlar soni.
S_ts.m—sozlanuvchi dastgoxlarning sermexnatliligi (kishiG’soat); normativ asosida.

Dastgoxlarning sermexnatliligi ularning konstruktsiyaviy tuzilishi, murakkabligi, texnologik xususiyati, gabariti va ogirligi bilan aniklanadi. Sozlash ishlarini rejalashtirsh kulay bulishi uchun xisob-kitob ishlari, xodimlar soni, sarf bulayotgan xarajatlarni aniklash uchun, xar bir dastgoxni sozlash darajasi murakkabligining kategoriyasi belgilanadi. Uni aniklashda asos kilib dastgoxlarning texnik pasportlaridagi tavsifi e’tiborga olinadi. Dastgoxning konstruktsiyaviy tuzilishi kanchalik yukori bulsa, uning sozlash darajasining kategoriyasi shunchalik yukori buladi.

Sozlash xujaliklari korxonaning bosh muxandisi raxbarligida ishlab chiqarishning mavsumiyligi, ishlab chiqariladigan mahsulot, iste’molchilar tomonidan bulgan talabni e’tiborga olgan xolda uz rejalarini tuzadilar. Bunda yillik, kvartalik va oylik sozlash rejalari tuziladi.
Sozlash tsexlarining asosiy kursatkichlari quyidagilardan iborat:
1. Ish xajmi — natural va pul xisobida;
2. Ishchilar (sozlovchilar) soni;
3. Ish xaki fondi;
4. Ishlab chiqarishga sarflangan xarajatlar, ularning smetasi va tannarx;
5. Sozlash sifati (tsexlar bo’yicha).

Mahsulot ishlab chiqarishni rejalashtirish umumiy talabdagi uzgarishlarni xisobga olgan xolda operatsion tizimdan unumli foydalanish xakida karor kabul kilishni uz ichiga oladi. Mahsulot ishlab chiqarishning agregatlashgan (majmuali) rejasi odatda bir yildan kam bulmagan rejalashtirish davri davomida anik muddatlarga (masalan,oyma-oy) tuziladi. Rejalashtirilayotgan xar bir davr uchun quyidagi ikki uzgaruvchini aniklash lozim:

1.Berilgan davrdagi ishlab chiqarish xajmi.
2.Ushbu davrda ishlovchilar soni.
Bu ikkala kursatkich bir – biriga boglik bulib, korxonaning operatsion tizimi turi, rejalashtirish strategiyasi, korxonaning ishlab chiqarishni tashkil etish darajasiga asoslanadi.
Mahsulot ishlab chiqarishni rejalashtirishda korxonaning ishlab chiqarish quvvatlari, iste’molchilarning buyurtmalari, davlat buyurtmalari, shartnomalar, korxonaning moddiy- texnika imkoniyatlari, tayyor mahsulotlar zaxiralari, xodimlar malakasi, marketing tadqiqotlari, raqobatchilik strategiyasi kabi omillar xisobga olinadi.
Korxona va uni bulinmalarining assiy maksadi mahsulot ishlab chiqarishning mikdori, turlari, muddatlari va kiymatlarini belgilovchi ishlab chiqarish dasturini bajarish orkali erishiladi. Ishlab chiqarish dasturini tuzish uchun asos bulib bozor kon’yunkturasi va mahsulotlar sotilishini urganish natijalari bo’yicha tuzilgan perspektiv (strategik) reja xisoblanadi.
Strategik karorlar tashkilotning ichki muammolari bilan emas, balki kuprok tashki muammolari bilan boglik Oddiy kilib aytganda, strategik rejalashtirish - firmaning faoliyat sohasini tanlash va uning rivojlanishining yangi yunalishlarini izlash bo’yicha faoliyatdir.
Strategik muammolarga quyidagi savollarni kiritish mumkin: Kompaniyaning maksadlari va vazifalari kanday ? Firma uz faoliyatini diversifikatsiya kilishi kerakmi, kerak bulsa, kaysi yunalishlarda va kay darajada? Kanday kilib ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirish va kompaniyaning bozordagi mavkeini mustaxkamlash mumkin?
Kompaniyaning katta-kichikligidan kat’iy nazar, strategik karorlar resurslardan foydalanishning mukobil yunalishlarini tanlash bilan boglik.
Joriy faoliyatni rejalashtirish kompaniyaning strategik rejasiga asosan amalga oshiriladi va ishlab chiqarish dasturini tuzish bilan tavsiflanadi.
Xozirgi sharoitda barcha korxonalar va ularning bulinmalari uchun ishlab chiqarish dasturlarini tuzish, foydani maksimallashtirish prinsiplariga asoslanadi.
Ushbu xolatni mahsulot ishlab chiqarish xajmi korxonaning ishlab chiqarish quvvatlariga mosligi takdirida quyidagi maksadli funksiya yordamida ifodalash mumkin:
_M,
 S _{I ( j) *} X _{I ( j)} max (15)
^iq1,jq1