1-mavzu: genomika fani kelib chiqish tarixi, maqsadi, vazifasi va o‘rganish metodlari reja

Proteomika oqsillarning o`zaro ta‘sirini kuzatishga imkon beradi. Bu, 
masalan, hujayralar yuzasidan signallarni yadrodagi selektiv transkripsiya 
omillariga yetkazish uchun qo`llaniladi. Uning yordami bilan nafaqat 
immunosupressiya skrining texnologiyasi, balki umuman signal o`tkazuvchanligi 
ham o`zgarishi mumkin. Proteomika usullari yangi potentsial antimikrob 
agentlarning hujayrasi bilan o`zaro ta‘sirining to`liqroq, keng qamrovli ko`rinishini 

---

beradi. Proteomika yordamida mikroorganizmlarda ikkilamchi metabolik 
fermentlarning biosintezi dinamikasi bo`yicha tadqiqotlar yangi, yuqori darajaga 
o`tkazilishi mumkin. Proteomika va genomika o`rtasidagi aloqaga qaytsak, shuni 
ta‘kidlash kerakki, proteomikani funktsional genomikaning davomi deb atash 
mumkin. Genomikadan farqli o`laroq, proteomikani o`rganish mavzusi hozirgi 
vaqtda ekspresatsiya qilingan genlar tomonidan kodlangan mahsulotlarga 
qaratiladi. Ba‘zi turlarning mikroorganizmlarning minimal genomlari bir necha yuz 
genlardan iborat. Inson genomi yuz ming genga yaqinlashmoqda. Maxsus 
genlarning o`lchamlari mingga yaqin asosiy juftlikdan va undan ko`pdir. Shunday 
qilib, individual genomni tashkil etuvchi tayanch juftliklari soni kamida yuz 
minglab, odatda ko`p millionlab tayanch juftliklari bilan o`lchanadi. Shuning 
uchun organizm genomini to`liq bilish uchun bir necha million nukleotid 
juftlarining ketma-ketligini aniqlash kerak A-T - adenin-timidin, G-C - guanidin-
sitozin komplementarlik asosida. "Sekvenirlanish" ni amalga oshirish uchun, 
qo`llanilgan ibora bo`yicha, butun genom faqat yuqori texnologiyalar va tegishli 
uskunalar mavjud bo`lganda amalga oshiriladi. 
Hozirgi kunda dunyodagi ko`plab o`nlab laboratoriyalarning kundalik 
ishlarining natijalari bo`yicha bir millionga yaqin bazaviy juftliklar ketma-ketlik 
tadqiq qilmoqda. Qabul qilingan ma‘lumotlarni saqlash va ulardan ba‘zilari 
xalqaro maqomga ega bo`lgan maxsus ma‘lumotlar bazalariga murojaat qilmasdan 
foydalanish mumkin emas. Genomik tadqiqotlar instituti (AQSh) va Heidelberg 
universiteti (Germaniya) ma‘lumotlar bazalari keng tanilgan. Xalqaro ma‘lumotlar 
bazalari gen va uning patogenlar orasida tarqalishi to`g‘risida ma‘lumot beradi; 
ushbu gen tomonidan kodlangan mahsulot va ushbu metabolik sikldagi oqsil 
molekulasining ishtiroki to`g‘risida; uning sikldagi o`ziga xos reaktsiyasini 
katalizatsiyasi haqidagi ma‘lumotlarni olish imkonini beradi. Boshqacha qilib 
aytganda, antimikrob moddalarni, metabolizmning selektiv inhibitorlarini tanlash 
uchun dastlabki sinov ob‘ekti endi mikrobial kultura emas, balki gen aniqrog‘i, u 
kodlaydigan mahsulot hisoblanadi. 
Shuni yodda tutish kerakki, turli xil organizmlar genomlarining nukleotidlar 
ketma-ketligidagi farq, turlararo farqlar mavjud, masalan, biotexnologiya sanoatida 
ishlab chiqarilgan mikroorganizmlarda bir xil turdagi individual shtammlar uchun 
genomlardagi farqlar qayd etilgan. Genomlarning turlar ichidagi farqlari odamlarni 
hisobga olmaganda, tirik mavjudotlarning hamma rivojlanish pog‘onasida mavjud 
bo`lishi mumkin.