1-мавзу: “глобал иқтисодий ривожланиш” фанининг предмети ва услубиёти ҳамда вазифалари

quyidggicha
ifcjdalanaJi

1. 
   rasm. Globallashuv turli mamlakatlar o‘zaro iqtisodiy bog‘liqligining
   

10
o‘sishi sifatida belgilanishi
Globallashuv rivojlanishi hozirgi bosqichining o‘ziga xos xususiyati shundaki,
jahon xo‘jaligi mamlakatlarining nafaqat o‘zaro, balki jahon xo‘jaligining yaxlit tarzdagi holati va o‘sish sur’atlariga bog‘liqligi ham tobora ortib bormoqda.

C^lottfllbishui lllllg quyLdlgJ bcl“il»ri a j ml Lb Im’rs&dlJldl:
	1	axboml teoiologiyalandagi inqiloh
		iqtUodiy inLjil^b
		h bo riil decttkratiya
		milliylisJilitii;}] 4[)4>i!aLi sifatida - ^L'Lrtkullaihuv"
		gorizonlil immnsabalLar: qutbl^hi.qh (polarization).

2. 
   rasm. Globallashuvning asosiy belgilari¹⁹
   

O‘zbekiston Respublikasi hukumati integratsion jarayonlar rivojlanishi va bozor o‘zgarishlariga alohida ahamiyat berayotgan va —asosiy ustuvor yo‘nalish - bozor islohotlarini chuqurlashtirish va keyingi iqtisodiy liberallashuv bo‘lib qolayotgan hozirgi zamonaviy sharoitlarda —hududiy va jahon bozorlaridagi talablar va raqobatning keskin shakllari ortib boradi, ular, o‘z navbatida, —navbatdagi iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish zaruriyatini ob’ektiv holda talab etuvchi omillarga aylanadi. Faqat barqaror iqtisodiy rivojlanish va to‘liq quvvatdagi bozor infratuzilmasini shakllantirishgina bizning mamlakatimizga global jahon xo‘jaligi tizimiga samarali integratsiyalashish imkonini beradi.
Iqtisodiy fanda —globallashuv rivojlanish davrlari orqali belgilanuvchi iqtisodiy kategoriya sifatida ko‘riladi. Birinchi davr - XIX-XX asr oralig‘i. Bu davrda o‘zaro savdo va investitsiyalarning telefon, paroxod va konveyerlar tufayli global miqyosda kengayishi hisobiga insoniyat yaqinlashish fazasiga kirdi. Globallashuvning ilk namoyondalari R.Kobden va D.Brayt ushbu masalalarni ilmiy jihatdan erkin savdo faol tarzda jahon iqtisodiy o‘sishiga aylanishi to‘g‘risidagi tezisida ko‘rsatib berdilar.
—Iqtisodiy globallashuv tushunchasi mazmunidan kelib chiqib, quyidagi bir necha darajaga ajratiladi: umumjahon, davlat, tarmoq va alohida kompaniya darajasi. Ularning har biri uchun o‘z mezonlari mavjud. Umumjahon ma’nosida globallashuv ko‘pincha turli mamlakatlar o‘zaro iqtisodiy bog‘liqligining o‘sishi sifatida belgilanadi hamda tovarlar, xizmatlar, moliyaviy resurslar va texnologiyalarni xalqaro ayirboshlashning o‘sishi bilan ifodalanadi.
Alohida davlat darajasidagi globallashuv davlat iqtisodiyoti va jahon xo‘jaligi munosabatlarining intensivligi sifatida tushuniladi. Alohida mamlakatlarning jahon iqtisodiyotiga tortilish darajasi turlicha bo‘lib quyidagi ko‘rsatkichlar orqali baholanadi - mamlakat yalpi milliy mahsulotidagi eksport va import ulushi, xorijiy investitsiyalar hajmi, texnologiyalar almashinuvidan to‘lovlar kelishi va ketishi.
Tarmoq globallashuvi asosiy ko‘rsatkichlari tashqi bozorda sotilgan
mahsulotning ushbu tarmoq mahsuloti umumiy hajmidagi ulushi, shuningdek unga kiritilgan xorijiy investitsiyalarning ushbu tarmoqqa kiritilgan kapital qo‘yilmalar umumiy hajmidagi ulushi hisoblanadi. Aniq bir kompaniyaning jahon xo‘jaligi munosabatlariga tortilganligi uning xorijdan olayotgan daromadlari hamda uning jahonning turli hududlaridagi shoxobchalari orqali halqaro kapital, tovar va texnologiyalar ayirboshlashdagi ishtiroki bilan belgilanadi.

3. 
   Globallashuv sharoitida tashqi savdoni tartibga solish usullari.
   

Jahon tajribasiga ko‘ra, zamonaviy jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashish davomli jarayon bo‘lib, uzoq muddatli iqtisodiy strategiya ishlab chiqilishini, iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish, xo‘jalik aloqalari shakl va usullarini tubdan qayta tuzishni talab etadi.
Globallashuvning hukumat faoliyatiga ta’siri juda murakkab bo‘lib, o‘z ichiga siyosatdagi har xil kuchlar muvozanatini va ta’sirini qamrab oladi. Birinchi qarashda, globallashuv ba’zi bir milliy monopoliyalarni - aloqa, TV, radioni buzadi. Xalqaro telefon xizmati va fakslar jo‘natilishi, odatda, boshqa tovarlar va xizmatlarga qaraganda oddiy aholi uchun ancha arzon. Bugungi kunda Internet haqiqatan ham global tarmoq bo‘lib, kommunakatsiyalar va axborot almashuvida katta imkoniyatlar yaratadi.
Bu o‘zgarishlar davlat funktsiyalarini faqat kamaytirib qolmasdan, balki aholining milliy tegishliligi hissasini pasaytiradi. Biroq ushbu o‘zgarishlarning ahamiyatini oshirib yubormaslik kerak. Davlat modem, faks va shu kabilarni ishlab chiqarish va ishlatishni nazorat qiladi. Davlat televizion stantsiyalar, simsiz telefonlar uchun radiochastotalardan foydalanish uchun litsenziyalar berilishini ham nazorat qiladi. Davlat sirlarini, kompbyuter tarmoqlari bilan ishlashning hususiy mulkchilik huquqini himoyalash uchun texnologiyalar ishlab chiqilmoqda. Zamonaviy global kommunakatsiya tizimi davlatning kuchsizlanishiga olib keladi, deb hisoblash qo‘pol xatodir.