1-mavzu: husnixat metodikasining rivojlanish tarixi

M e n  x a t  y o z d I m 

Harflarni  bunday  alohida  yozish  yozuv  tezligini  kamaytiradi,  o'quvchi  boshqa 

o'quvchilardan orqada qoladi. 

O'quvchilarda uchraydigan yana bir kamchilik haddan tashqari mayda yozuvdir: 

 __________________________ Men akamga xat yozdim __________________________   

Aksincha, ayrim o'quvchilar esa juda yirik yozadilar: 

Men xat yozdim 

Haddan  tashqari  mayda  yozuv  qo'lni  charchatadi,  o'qishni  qiyinlashtiradi,  yirik 

yozuv esa yozuv tezligini kamaytiradi va o'quvchi buning uchun ko'p vaqt sarflaydi. 

Shuning  uchun  o'quvchilarda  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolarni  o'z  vaqtida,  ya'ni 

harflarning shaklini yozishga o'rganayotgan vaqtda tuzatish lozim. 

Quyida  o'quvchilarning  yozuvlarida  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolarni  ko'rsatib 

o'tamiz. 

1.  Tagi  ilmoqli  kichik  tayoqcha  shaklidagi  elementni  yozishda  siniq  chiziq  hosil 

qiladilar va quyidagicha tor yoki keng qilib yozadilar:  

Bunday  xatolarni  yo'qotish  uchun  shu  element  yozilishini  qayta  mashq  qildirish 

lozim, chunki bu element ko'pchilik kichik harflar uchun asosiy element hisoblanadi. 

2. Tagi va usti ilmoqli kichik tayoqcha shaklidagi elementni quyidagicha buzib 

yozadilar. 

---

 

 

 

 

Bunday kamchiliklarning oldini olish uchun ilmoqlarni to'g'ri yozishga o'rgatish 

lozim. 

3.     Tagi tugunchakli uzun tayoqcha shaklidagi elementni ham quyidagicha buzib yozadilar: 

Bunday xatolar o'quvchilarning yozuvning qiyaligiga e"tabor bermasliklari natijasida 

sodir bo'ladi.  

 

 

 

4. Tagi tugunchakli elementni haddan tashqari kichik yoki katta qilib yozadilar: 

 

 

 

Bu xatolarning oldini olish uchun shu elementni harflar bilan bog'liq holda yozib 

ko'rsatish va harfga taqqoskash zarur. 

5. Katta N, M harflarini yozishda uning birinchi elementini noto'g'ri yozadilar: 

 

 

 

Bu xatoni yo'qotish uchun shu elementni kattalashtirib ko'rsatish lozim. 

6. O'quvchilar kichik cho'zinchoq doira shaklidagi O harfmi yozishda ham ayrim xatolarga yo'l 

qo'yadilar.  Bu  harfni  yozishda  uchragan  kamchiliklarni  tuzatish  uchun  katta  o'lchamdagi 

quyidagi jadvaldan foydalanish lozim.  

 

 

 

 

 

 

 

Biz  o'quvchilarning  yozuvlarida  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolar  bo'lishini  ko'rsatib  o'tdik, 

---

bunday  kamchiliklar  bosh  harflarda  ham,  kichik  harflarda  ham  uchrashi  mumkin.  Bosh 

harflarda  uchraydigan  tipik  xatolarni  ham  ona  tili  darslarida  ko'rsatib,  tanishtirib  boorish 

mumkin. 

Harflarning  shakli  buzilishiga  ishning  to'g'ri  tashkil  etilmaganligi,  yozuv  qurollaridan 

to'g'ri foydalanmaslik ham sabab bo'ladi. 

Xati  xunuk  o'quvchi  ko'pincha  avtoruchkani  noto'g'ri  ushlaydi  yoki  o'zi  noto'g'ri  o'tiradi. 

Avtoruchkada  siyohning  yetarli  bo'lmasligi  yoki  sharikli  avtoruchkaning  pastasi  qotib  qolishi 

ham yozuvning buzilishiga olib keladi. 

Ayrim  hollarda  o'quvchining  ko'rish  qobiliyati  yaxshi  bo'lmasa  ham  yozuv  buzilishi 

mumkin. 

O'qituvchi o'quvchilarning yozuvlari buzilish sabablarini aniqlash bilan birga, uni bartaraf 

etish yo'llarini topishi kerak. 

Agar  o'quvchilar  harflaming  shaklini  butunlay  noto'g'ri  yozsalar  yoki  harflaming  baland 

va qiyaligiga e'tibor bermasalar, bunday o'quvchilar bilan qaytadan mashqlar o'tkazish lozim. 

Qayta  mashq  o'tkazishda  o'qituvchi  o'quvchilarning  diqqatini  ko'proq  butunlay  uzib 

yoziladigan harflaming shakliga qaratish lozim. 

Yozuv malakasi past bo'lgan o'quvchilami ravon, tekis qilib yozishga o'rgatish, chamalash 

qobiliyatini  o'stirish  va  harflarni  umumiy  qoidaga  amal  qilishga  o'rgatiladi.  Harflaming 

qiyaligini  to'g'ri  saqlashga  o'rgatishda  qo'l  va  barmoq  muskullarining  harakatini  o'stiruvchi 

mashqlar muhim rol o'ynaydi. 

Yomon  yozadigan  o'quvchilarning  har  bir  bajargan  mashqlarini  o'qituvchi  kuzatib  va 

tekshirib borishi zarur. 

Davr  o'zgarishi  bilan  yozuv  qurollari  ham  takomillashib  bormoqda,  ularga  bo'lgan 

munosabatlar ham ozgarmoqda. Ayniqsa, soddalashtirilgan yozuv sistemasining tezligiga va 

harflarni  qo'l  harakatini  uzmay  bog'lab  yozishga  talab  kuchayadi.  Xalq  maorifi  sistemasini 

qayta  qurish  davrida  maktablarimiz  oldida  chiroyli  yozuvga  o'rgatishni  takomillashtirish 

borasida  qator  yechilmagan  muammolar  mavjud.  Biz  bu  muammolarni  mazkur  qo'llanmada 

yoritishga harakat qildik. 

Olti  yoshli  bolalarga  yozuv  malakasini  singdirish  o'qituvchilardan  chidam  va  mahorat 

talab etadi. Shuning uchun biz bu haqda kengroq to'xtalib, tayyorgarlik mashqlarini o'tkazish 

uchun  aniq  ko'rsatmalar  berdik.  Bu  davrda  chiroyli  yozuvga  o'rgatishning  murakkabligini 

hisobga olib, yozuv malakasini shakllanishida asosiy rol o'ynovchi yordamchi qiya chiziqlarni 

saqlab  qoldik.  Faqat  ikkinchi  sinfdan  boshlab  bir  chiziqli  daftarga  yozdirib  mashq  qildirish 

mumkin. 

---

Boshlang'ich  sinflarda  chiroyli  yozuv  malakasini  shakllantirish  uchun  faqat  harflar 

namunasidan, husnixat darsliklari bilan kifoyalanib qolmasdan, turli texnika vositalari: diafilm, 

epidiaskoplardan ham foydalanish yaxshi samara beraidi. 

---