1-mavzu: Iqtisodiyot, bozor va iqtisodiy siyosat Iqtisodiyot va bozor. Iqtisodiyotni boshkarishning bozor mexanizmi, uning faoliyat sohasi

Davlat aralashuvi bozor muvaffaqiyatsizliklari (fiyaskosi) muammosini bartaraf etadi:
Vaziyatli monopoliya sharoitida (raqobatchilar ishlab chiqarish omillariga ega bo'la olmaydi), davlat monopoliyaga qarshi qonunchilikka asoslangan holda monopolistning kontsentratsiyalangan ishlab chiqarish quvvatlarini ajratishi, birlashuvning oldini olishi mumkin.
Tabiiy monopoliya bilan (raqobat bozoriga kirish masshtab bo'yicha iqtisodning yo'qolishiga va xarajatlarning oshishiga olib keladi, yoki monopoliyadan chiqarish texnik jihatdan qiyin), davlat bozorga kirishni va resurslarning allokatsiyasini tartibga soladi, bozor narxlarini tartibga soladi, shuningdek, davlat va shahar korxonalari shaklida ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etadi, tegishli faoliyatni monopolizatsiya qiladi.
Tashqi ta'sirlar (externalia) narxlarda aks ettirilmagan bozor bitimlarining xarajatlari yoki foydalari.
Shuning uchun tashqi deb ataladi, chunki ular nafaqat xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning "sotib olish va sotish" bitimiga, balki uchinchi shaxslarga ham ta'sir qiladi.
Firmalar aholining hayot sifatiga qanday ta'sir qilishini hisobga olmagan holda jamoatchilik mulkidan ishlab chiqarish omili sifatida foydalanishlari mumkin (qo’riqxonalar yoki aholi dam olish maskanlarida uy-joy qurish, turar-joy binolari yaqinida mashinalar turargohlari qurish). Bir tomondan tekin foyda olgan firmalar va aholining bir qismi, ikkinchi tomondan zarar ko’rgan uy xo’jaliklari bozor iqtisodiyoti ishtirokchilarining iqtisodiy faolligi umumiy iqtisodiy xususiyatga ega iqtisodiy faoliyatning tashqi ta'siri (ekstrenalia) deb ataladi.
Jamoatchilik manfaati yoki ijtimoiy foyda - barcha fuqarolar tomonidan to’lovidan qat’i nazar birgalikda iste'mol qilinadigan ne’matlar. Jamoat ne'matlari xususiydan farqli o'laroq (iste'molda mavjud bo'lgan va faqat egasiga foyda keltiradigan), ularning savdosini tashkil qilish deyarli mumkin emas: shaxslar jamoat ne'matlari ta'siridan zavqlanishadi, lekin ular uchun pul to'lashdan qochishadi (bezbiletnik ta'siri).