1-мавзу. ИҚтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш усуллари

7-жадвал. Ресурслар тўлиқ банд бўлаганда ишлаб чиқариш имкониятлари (тахминий маълумотлар).

Маҳсулот тури	Муқобил вариантлар
	А	В	С	D	Е
Нон (млн. дона)	0	1	2	3	4
Тегирмон (минг дона)	10	9	7	4	0

Бу ҳар икки муқобил вариант очиқдан-очиқ амалга ошмайдиган нореал ҳисобланади, ҳар қандай иқтисодиёт одатда ўзининг мавжуд умумий ресурслари ҳажмини ишлаб чиқариш воситалари ва истеъмол товарлари ишлаб чиқариш ўртасида тақсимлаши зарур. А - муқобил вариантдан Е - вариант томон истеъмол товарлари, Е дан А вариантга томон ишлаб чиқариш воситаларини ишлаб чиқариш кўпайиб боради.
Жадвалдаги асосий ғоя қуйидагича: ҳар қандай вақт оралиғида иқтисодиёт тўлиқ бандлилик ва ишлаб чиқаришнинг тўлиқ ҳажмида У маҳсулотни кўпроқ олиши учун Х маҳсулотнинг бир қисмидан воз кечиши зарур. Иқтисодий ресурслар камёб бўлганлиги сабабли, иқтисодиёт Х ва У маҳсулотни бир вақтда кўпайтира олмайди.
Ишлаб чиқариш имконияти ҳақидаги тушунчани чуқурлаштириш учун жадвалда келтирилган маълумотларни чизмада тасвирлаймиз. Чизмада кўрсатилганидек, оддий икки ўлчамли графикдан фойдаланиб, тегирмон (ишлаб чиқариш воситалари) ишлаб чиқариш ҳақидаги маълумотларни тик ўққа, нон (истеъмол товарлари) ишлаб чиқариш ҳақидаги маълумотларни эса ётиқ ўққа жойлаштирамиз.
Ишлаб чиқариш имконияти эгри чизиғидаги ҳар бир нуқта икки хил маҳсулот ишлаб чиқаришнинг қандайдир энг кўп ҳажмини кўрсатади. Нон ва тегирмон ишлаб чиқаришнинг ҳар хил уйғунлашувини амалга ошириш учун жамият улардаги мавжуд ресурсларнинг тўлиқ бандлилиги ва ишлаб чиқаришнинг тўлиқ ҳажмини таъминлаши зарур. Нон ва тегирмоннинг барча уйғунлашуви уларнинг энг кўп миқдорини кўрсатиб, бу барча мавжуд ресурслардан эса самарали фойдаланиш натижасида олиниши мумкин. Ишлаб чиқариш имконияти эгри чизиғдан ташқарида жойлашган ҳар қандай нуқтага (масалан W) ресурсларнинг мавжуд ҳажми ва ишлаб чиқаришнинг мавжуд технологиясида эришиб бўлмайди.
Жамият учун маҳсулотларнинг эришиб бўладиган ҳар хил уйғунлашувларидан танлаб олиш имконияти эгри чизиқ ичида жойлашади.
Жамият бу маҳсулотлар уйғунлашувидан бирортасини танлаши зарур: кўпроқ тегирмон ишлаб чиқариш камроқ нон ишлаб чиқаришни билдиради ва аксинча.
Хар қандай маҳсулотнинг қандайдир миқдорини олиш учун, воз кечишга тўғри келадиган бошқа маҳсулот миқдори бу маҳсулотнинг муқобил ишлаб чиқариш харажатлари деб аталади.
Тегирмон (минг) Р
1 0 A
9 B
8
7 С
6
4 D
2
Е

0 1 2 3 4 5 6 Нон(млн.) Q