1-mavzu. Kirish. O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi fanining o‘rganish obyekti, maqsadi va vazifalari. Reja

Viruslarning paydo bo‘lishi
Bir guruh olimlarning fikricha, viruslar qadimgi hujayra shakliga ega bo‘lmagan tirik parazit sistemasining turkumi bo‘lib, faoliyati bo‘yicha xo‘jayin hujayrasi bilan bog‘liq, ammo mustaqil holda rivojlanuvchi va irsiy jihatdan xo‘jayin hujayrasidan alohida bo‘lgan organizmdir. Ularda turli xil nuklein kislotalarining bo‘lishi, yo‘q bo‘lib ketgan hujayralargacha bo‘lgan bir ipli RNKning ikki ipli DNKga aylanishi evolutsiyasidir.
Ikkinchi guruh tarafdorlari viruslar evolutsiya jarayonida oqsil sintez qiluvchi sistemani yo‘qotgan va haqiqiy hujayra ichidagi parazitga aylanib qolgan degan fikrdalar.
Uchunchi guruh olimlarning fikricha, viruslar hujayra elementlaridan hosil bo‘lib, avtonom sistemaga aylanib qolgan. Bu gipotezaga ko‘ra, viruslarning irsiy materiali xilma-xil, bundan tashqari hujayra tarkibidagi ko‘pgina tuzilmalar bo‘lib, ular virus komponentlariga qardosh bo‘lishi mumkin. Masalan: DNK, RNK, plazmidalar va boshqalar.
Hozirgi tushunchaga muvofiq viruslar tuzilishi, kimyoviy tarkibi, irsiy apparatiga ko‘ra prokoriot va eukariotlardan farq qiladi. Ammo barcha tirik sistema kabi ular o‘z-o‘zidan hosil bo‘lish, o‘zgaruvchanlik, irsiy materiallarni o‘tkazish, xo‘jayin hujayrasi bilan o‘zaro munosabatining o‘ziga xosligi, yashash muhitiga moslashishi, xo‘jayinni o‘zgartirib, tabiatda aylanib yurish xususiyatiga ega.

№5.Matnni o‘qing, Gaplardagi nuqtalar o‘rniga qavs ichidagi so‘zlardan mosini qo‘yib ko‘chiring. Nega aynan shu so‘zni tanlaganingizni izohlang. Hajmi va uslubiy xususiyatiga ko‘ra turini aniqlang.

Chumchuqdek keladigan kichkina, kulrang …(sayroqi, o‘ynoqi, vaysaqi) qush bulbul deb ataladi. …(Ko‘hna, Eski, Qadimgi) turkiy tilimizda sandulach ham … (gapiriladi, aytiladi, deyiladi). Bulbulning… (nolasi, sadosi, xirgoyisi)ni sevib tinglashadi. Kuylari qalbda allaqanday… (dahshatli, yoqimli, tantanavor) hislarni uyg‘otadi.

№6. Atoqli yozuvchi O‘.Hoshimovning quyidagi gapini muhokama qiling va og‘zaki matn tuzing. Matnda qo‘shma gaplardan foydalaning.

Talantsiz yozuvchi tovuqqa o‘xshaydi. Yong‘oqdek tuxum tug‘adi-da, qaqog‘lab olamni buzadi!

№7. Matnni o‘qing. Unda ifodalangan fikr haqida mulohazalaringizni bayon qiling. Matnning maqsadga ko‘ra turini aniqlang.