1-mavzu. Kirish. Suyuqlik haqida umumiy tushuncha. Suyuqliklarning fizik xossalari. Suyuqlikka ta’sir etuvchi kuchlar

Suyuqliklar haqida umumiy ma’lumotlar

Tabiatdagi hamma fizik jismlar qattiq, suyuq va gaz holatlarida uchraydi. Suyuqlik – qattiq jism va gaz holati oralig‘i orasidagi faza. U kichik harorat va suyuqlikning kichik solishtirma hajmida qattiq jism xossasiga yaqin bo‘lsa, katta harorat va katta solishtirma hajmda esa gaz xossasiga yaqin bo‘lgan xossalariga ega.

Suyuqlik – bu oquvchanlik xususiyatiga ega bo‘lgan va deyarli to‘liq uzilishga qarshiliklar mavjud bo‘lmagan fizik jism.

Suyuqlikning oquvchanligi – bu o‘zining shakli mavjud bo‘lmagan, ya’ni u qaysi idishga solinsa, o‘sha idishning shaklini egallab olish xususiyatiga aytiladi.

Suyuqliklar gidromexanikada ikki turga bo‘linadi: tomchilovchi va gazsimon. Tomchilovchi suyuqliklarga suv, neft, benzin, simob, spirt, yog‘ va boshqalar kiradi. Ushbu suyuqliklar kichik hajmlarda tomchi shaklini, ular uchun katta hajmlarda esa erkin sirt – gaz bo‘limi sirti mavjudligini qabul qiladi.

Tomchilovchi suyuqliklar quyidagicha tavsiflanadi:

siljishga katta qarshilik ko‘rsatadi (amalda siqilmay-dilar);
cho‘zilish va urinma kuchlanishlarga kam qarshilik ko‘rsatadi (suyuqliklar orasidagi tortishish va ishqalanish kuchlari-ning ahamiyatsizligi);

haroratdan kengayishining ahamiyatsizligi;

suyuqliklar va gazsimon muhitlar orasidagi erkin bo‘limlari – erkin sirtlarning mavjudligi.

Gazsimon suyuqliklar – osongina suqiluvchi gazlar (havo, azot, kislorod va boshqalar).

Keyinchalik “suyuqlik” degan termin faqat tomchilovchi suyuqliklarni tushunamiz.

Gidravlika fanida ikkita tushuncha mavjud: real va ideal suyuqliklar.

Real suyuqliklar – tabiatda mavjud bo‘lgan suyuqliklar-ni tushunamiz, ideal suyuqliklar esa siqilmaydigan, kengaymaydigan, zarrachalarning absolyut harakatlanishiga ega, ichki ishqalanish kuchlarning mavjud emasligi tushuniladi. Ushbu tushunchalar gidromexanika masalalarini engillashti-rish echish uchun kiritilgan.