1-mavzu: korporativ huquqning umumiy qoidalari

Korporatsiya – ishtirok etish (a‟zolik)

• Korporatsiya – ishtirok etish (a’zolik) tamoyillariga asoslangan tashkilot bo’lib, uni boshqarish maxsus organlar tizimini tashkil etish orqali uning ishtirokchilari (a’zolari) manfaatlarini amalga oshirish uchun yaratiladi.

XIX asming oxiri XX asr boshlarida mineral xom ashyo resurslarini o‘zlashtirish va tog‘-kon sanoati qurilishiga ixtisoslashgan korxonalar tashkil etila boshlandi.

• Lekin shunga qaramasdan, sanoat sohasida ham, moliya sohasida ham asosiy e'tibor, birinchi navbatda paxtachilikka qaratildi.
• Shunisi e'tiborga loyiqki, 1916-yil Turkistonda 58 ta paxta tozalash va 15 ta yog‘ zavodlariga ega bo’lgan 9 ta yirik savdo- sanoat firmalari faoliyat yuritardi.

• Bular orasida quyidagi nisbatan muhimlarini ko‘rsatish mumkin:
• 1) 30 ta paxta tozalash va 5 ta yog‘ zavodiga ega bo’lgan Andrey shirkati - Vadyayevlar savdo uyi;
• 2)Katta Yaroslavl manufarkturasi, Moskva savdo-sanoat shirkati, Eron va 0 ‘rta Osiyo o‘rtasidagi savdo shirkati, "Bratya Shlosberg“ savdo uyi va "Vladimir Alekseyev" shirkatidan tashkil topgan "Besh-Bosh" paxtachilik firmasi; 3) "Bratya Kraft" savdo uyi; 4)"Potelyaxov" firmasi;
• 5) "Simxayev" firmasi

Korporatsiyalar xususiyatlari

5 ta asosiy tarkibiy xususiyatlari mavjud:

• 1) mustaqil yuridik shaxs (legal personality);
• 2) cheklangan javobgarlik (limited liability);
• 3) erkin o’tkaziladigan ulushlar (aksiyalar) (transferable shares);
• 4) kompaniya kengashi tarkibida markazlashtirilgan boshqaruv, korporatsiya nomidan uning organlari harakat qilishi (sentralized management under a board structure);
• 5) hissadorlarning xususiy kapitalga birgalikda egalik qilishi (shared ownership by contributors of equity capital).

korporatsiyalar

• yuridik shaxslarning asosiy turi bo’lgan korporatsiyalar yoki shaxslar uyushmalari bo’lib, ular odatda o’z ishtirokchilarini mulklari evaziga muayyan ulushlar (aksiya, muayyan birliklar) bilan ta’minlaydi.