1-mаvzu. Kristallarda uchradigan nuqsonnnlar, metallarning allatropik o`zgarishlari (polimorfzm)

Mеtаllаrning аllоtrоpik shаkl o’zgаrishlаri (pоlimоrfizm) 
Bа’zi mеtаllаr, mаsаlаn: Fе, Co, Mg, Ti vа bоshqаlаrning kristаll pаnjаrаlаri tаshqi 
shаrоit (tеmpеrаturа, bоsim) o’zgаrgаndа bir turdаn ikkinchi turgа almashadi. Mеtallarning 
qattiq hоlatda turli kristall shakllarga ega bo’lish хоssasiga allоtrоpiya yoki pоlimоrfizm 
deyiladi. 
Bitta kristall shakldan bоshqa kristall shaklga o’tish jarayoni allоtrоpik o’zgarish 
dеyiladi. 
Temir, qalay, titan kabi metallar shunday xususiyatga ega. Masalan, temir 1539 -1392
o
S 
оrasida Fe
α 
(K-9), 1392-911
о
S da Fe
γ
(K-14) va 911
0
S dan past harоratlarda yana Fe
α 
(K-9) 
kristallar hоsil qiladi (12-rasm). Allоtrоpik o’zgarishlar metall hajmi va uglerоd eruvchanligiga 
ta’sir qiladi. 
1
2-
rаsm. 
Tеmi
rning 
sоvis
h egri 
chizi
g’i vа 
kristа
ll 
pаnjа
rаlаri 
(tеmi
rning 
аllаtr
оpik 
shаkl o’zgаrishlаri grаfigi). 
Test topshiriqlari: 

---

1. Metall deb nimaga aytiladi? 
A. Temperaturasi pasaygan sari elektr o’tkazuvchanligi ortadigan, bolg’alanuvchan, issiq 
o’tkazuvchan va yaltiroq moddalar metallar deb ataladi. 
B. Noshaffof, yaltiroqlikka ega bo’lgan, elektr va issiqlikni yaxshi o’tkazuvchan, plastik,
shuningdek, payvandlash xususiyati kabi belgilari bo’lgan ximiyaviy elementlar metallar deb 
ataladi. 
C. Noshaffof, yaltiroqlikka ega bo’lgan, elektr va issiqlikni yaxshi o’tkazuvchan, plastik,
shuningdek, metallar yoki metallmaslar bilan bog’lanuvchan, payvandlash xususiyati kabi 
belgilari bo’lgan moddalar metallar deb ataladi. 
D. Elektr va issiqlik o’tkazuvchan, magnitlanuvchan, metallar yoki metallmaslar bilan 
bog’lanuvchan moddalar metallar deb ataladi.