1-mavzu. Moliyaviy hisobni yuritish va moliyaviy hisobotni tuzish asoslari. Reja

Pul o‘lchov birligi – korxonaning moddiy va mehnat resurslaridan foydalanish bilan 
bog‘liq, mahsulotning aniq turlarini tayyorlash, ishlar bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatishga doir 
xarakatlarni hisoblash imkonini beradi. Bu vazifani O‘zbekiston Respublikasida milliy valyuta 
so‘m va uning tiyini bajaradi. Pul o‘lchovi yordamida boshqa ko‘rsatkichlarni olish, ulardan hosila 

---

ko‘rsatkichlarni korxona darajasida ham iqtisodiyot darajasida ham hisoblash mumkin.
Xo‘jalik subyektida qaysi o‘lchov birligi ishlatilmasin, ularning asosiy ko‘rsatkichi foyda 
yoki zarar ko‘rsatkichlari pul ifodasida ko‘rsatiladi. Hisobda pul o‘lchov birligini ko‘proq 
qo‘llanilishi boshqa o‘lchov birliklariga nisbatan ko‘proq ishlatilishi hisob mazmunini 
pasaytirmaydi. Pul o‘lchov birliklarini hisob ishlarida keng qo‘llanishiga asosiy sabablardan biri 
bu har xil o‘lchov birliklarida aks ettirilgan ko‘rsatkichlarni yagona pul o‘lchov birligida 
umumlashtirish imkonini bersa, ikkinchidan, korxonalar o‘rtasidagi hisob-kitoblarni bir me’yorda 
yuritish imkonini beradi. 
O‘lchov qoidalari buxgalteriya prinsiplari ham deb bilish mumkin. Quyidagilar o‘lchov 
qoidalari:
4
1. Pul o‘lchovi: Ma’lumotlar moliyaviy shaklda pul qiymatida ifoda etilishi kerak, 
ya’ni Malayziyada Riggitda va Britaniyada Funtsterlingda. Pul qiymati o‘zgarmas qilib qabul 
qilinadi. 
2. Eski narx: Moliyaviy ma’lumotlar buxgalteriya kitobi yoki jurnal orderga haqiqatda 
muomala sodir bo‘lgan vaqtdagi narx bilan qayd qilinishi kerak. 
3. Realizatsiya: Bu konsepsiyasi daromadga bog‘liq hisoblanadi qachonki qonuniy 
ruhsat berilganda 1 ta partiyadan boshqasiga, garchi puli to‘langanmi yoki yo‘qmi. 
4. Muvofiqlik: Yaratilgan daromadlarda sekinlik bilan xarajatlar bo‘lishi va o‘sha 
davrdagi foyda yoki zararni aniqlashda mutanosiblik bo‘lishi kerak. 
5. Ikkiyoqlama yozuv: Barcha muomalalar hech bo‘lmaganda moliyaviy hisobotbing 
ikki qismiga ta’siri bo‘lishi kerak ya’ni qabul qilish kerak va ta’sir berishi kerak. Bu ikki 
yoqlama yozuvning shakli (debit va kredit) 
6. Materialistik: Ma’lumotlar faqat muomalalardan ya’ni qaror qabul qilishga ta’sir 
ko‘rsatuvchi materiallar hisobga olinganda so‘ng va hisobga olinishi kerak.