1-Mavzu: Musobaqa turlari. Reja

Aralash 
sistema. 
Musobaqalarni 
aralash 
sistemada 
o`tkazilganda 
uchrashuvlarning bir qismi aylanma, ikinchi qismi esa chiqib ketish sistemasida 
o`tkaziladi. Bu usul musobaqalarda qatnashayotgan jamoalar soni ko`p hamda ular 
bir birlaridan hududiy jihatdan uzoqda joylashganda qo`llaniladi. Bunda hamma 
jamoalar zonalarga va guruhlarga bo`linadi. Musobaqalar zonalarda va guruhlarda 
chiqib ketish usuli bo`yicha o`tkazilsa, final musobaqalari esa aylanma sistemasi 
bo`yicha o`tkazqilishi mumkin va aksincha. 
 
Nizom quyidagi bo`limlardan iborat: 
a) maqsad va vazifa; 
b) o`tkazish joyi va vaqti; 
b) musobaqalarni o`tkazishga rahbarlik qilish; 
g) qatnashuvchi tashkilot va musobaqa ishtirokchilari; 
d) jamoa va shaxsiy birinchilikni aniqlash sharti va tartibi; 
ye) dastur; 
j) mukofotlash; 
z) tashkilot va ishtirokchilarni qabul qilish sharti; 
i) ishtirok etish uchun talabnoma taqdim etishning vaqti va sharti. 
Musobaqalar 
o`zining 
xarakteri 
bo`yicha 
jamoa, 
shaxsiy-jamoa 
birinchiliklariga bo`linadi. Shu bilan birga toifalash, turkumlash kabi maxsus 
musobaqalar o`tkaziladi. Birinchisi razryad normativlarini bajarish maqsadida, 
ikkinchisi asosiy musobaqalarga ishtirokchilarni aniqlash maqsadida o`tkaziladi. 
Ishtirokchilar Musobaqalarga ularning arizalariga asosan qo`yiladi. 
Ishtirokchilar musobaqa qoidasini yaxshi bilishlari va unga amal qilishlari 
zarur
1
. 
Musobaqada qatnashayotgan har bir tashkilot o`z vakiliga ega bo`lib, u o`z 
ishtirokchilarining tarbiyasiga mas’ul bo`ladi va hakamlar jamoasi bilan aloqa 
bog`lab turadi. 
1
И. Ниёзов. Енгил атлетика, ўқув қўлланма. Фарғона 2005 й. 

---

Bosh hakam o`zining o`rinbosarlari bilan quyidagilarni amaaga oshiradi. 
1. Musobaqa nizomi va qoidasiga muvofiq musobaqani tashkil qiladi, 
tayyorgarlik ko`radi va o`tkazadi. 
2. Musobaqa jadvali kunlari va soatlari bo`yicha tuziladi. 
3. Hakamlar brigadasi ishlarni taqsimlab beradi. 
4. Zarur hujjatlarni tayyorlaydi va yozib boradi. 
5. Musobaqaning zarur shartlaridan biri tibbiy kurik ishtirokchi va 
tomoshabinlarni xavfsizlik choralarini tashkil qilish va ko`rishdan iborat. 
Musobaqa tashkil qilish va o`tkazishda asosiy ishlarni hakamlar brigadasi 
amalga oshiradi. Startyor va uning yordamchilari start beradi, ishtirokchilar start 
signalidan oldin yugurib ketmasliklari, startda to`g`ri harakatlanishini ta’minlaydi. 
Marradagi hakamlar ishtirokchilarning marraga kelganlari tartibini aniqlaydi. 
O`rta va uzoq masofaga yuguruvchilarni aylanish hisobini sanaydi; marradagi 
ishtirokchilar oralig`ani aniqlaydi. 
Masofa bo`yicha hakamlar to`siqlardan va estafeta bosqichlarida yugurish 
qoidasini buzganliklarni belgilaydi, ularga so`nggi hal qilish huquqi berilmaydi. 
Xronometrist hakam ishgirokchilarni masofani bosib o`tash vaqtini aniqlaydi. 
Sakrash va itqitishdagi hakamlar brigadasi katga hakam, ulchovchi hakam va 
kotibdan iborat bo`ladi. Musobaqani sakrash va irg`itish sektorlarida tashkil klladi 
va o`tkazadi.