1. Mavzu: Oqava suvlarga ishlov berish usullari (20. 03)

2.Mavzu: Zararli aralashmalarni so’ktirish Tabiiy suvlarni ohak, soda birikmalari yordamida qattiqligi va ishqoriyligini kamaytirish. (17.04)

Reja:

1. Cho’kma hosil qilish usuli bilan suvni yumshatish mohiyati.

2. Suvni ohak eritmasi bilan yumshatish.

3. Suvni soda eritmasi bilan yumshatish. 

4. Suvni ishqor eritmasi bilan yumshatish.

5. Eritmalarni tayyorlash qurilmalari.

 

Suvda Са va Mg kationlarning kam erruvchan birikmalarini hosil qilib, bu kationlarni cho’ktirishga, cho‟kma hosil qilish usuli bilan suvni yumshatish deyiladi. Bu kationlarni cho‟kmaga tushirish ularning CaCO3 va Mg(OH)2 kabi kam eruvchan birikmalarning hosil qilishga asoslangan. Yumshatilayotgan suvda bunday birikmalarni hosil qilish uchun suv tarkibidagi СО32- va ОН-ionlarining kontsentratsiyasini oshirish talab etiladiyu buning uchun suvga ohak eritmasi, kalsiy gidroksidi Са(ОН)2, uyuvchi natriy aniqrog‟i NaOH va natriy karbonat Na2CO3 sodasi kabi tarkibidagi ОН- yoki СО32- ionlari bo‟lgan birikmalar qo‟shiladi.

Natijada suv tarkibida СО32- va ОН- ionlari kontsentratsiyasi oshib suvda kam eruvchi СаСО3, Mg(OH)2 kabi birikmalar hosil bo‟ladi. Suv tozalash texnikasida cho‟kma hosil qilib, suvni yumshatish jarayoni koagulyatsiyalashdagi kabi maxsus tindirgichlarda olib boriladi.

6.1 - rasm. Koagulyant eritmasini dozalash va ho'l saqlash ombori sxemasi:

1 – koagulyantni ho'l holatda saqlashga mo'ljallangan temir-beton bo'lma;2 – koagulyant eritmasini haydash nasosi; 3 – koagulyant eritmasi filtri;4 – bo'lmadagi cho'kmalarni chiqarish uchun suv-suv turidagi ejektor;5 – cho'kib qolgan koagulyant eritmasini ko'chirish uchun egiluvchan shlang; 6 – taxta to'sin;7 – havoni haydash uchun teshikli quvur yo'llari; 8 – siqilgan havoning kirishi; 9 – bug' kirishi; 10 – tindirilgan suvning kirishi; 11 – o'tkir koagulyant eritmasi liniyasi; 12 –koagulyant eritmasining sarf banki; 13 – nasos-dozatori;
14 – tindirgichga.

Yuqoridagi suvga qo’shiladigan moddalar alohida yoki bir-biri bilan qo’shilgan holda ishlatilishi mumkin.Suvni ohak eritmasi bilan yumshatish uchun suvga sundirilgan ohak eritmasi Са(ОН)2 qoshiladi. Natijada suv tarkibidagi Са+ va ОН- ionlari kontsentratsiyasi oshadi.

Са(ОН)2=Ca2++2OH-.

Suvda ОН- ionlari kontsentratsiyasi ko’payishi natijasida suv tarkibidagi bikarbonat НСО3- hamda, СО2 gazi karbonat СО3 ionlariga aylanadi.

НСО3-+ОН- = CO3+H2O;


CO2+2OH-=Co3+H2O