1-mavzu. Organik birikmalarning tuzilishi, ularning elementar tarkibi, organik molekulalardagi bog‘lanish turlari, sinflashi «Organik kimyo»

Namunaviy masala: 2 mol metanolning oksid-lanishidan xosil bulgan formaldegid 140 g suvda eritilganda, necha foizli formalin eritmasi xosil buladi?
2mol___________m=? m=2∙30=60 g aldegid hosil bo’ldi
CH₃OH+[O]→HCHO ω= 60/60+140=0,3 ∙100=30 %
1mol_________30g


Mustaqil ta’lim uchun savol va masalalar
1. Tuzilishi jihatidan aldegid va ketonlar nimasi bilan farqlanadi?
2. Oksosintez deb qanday reaksiyalarga aytiladi?
3. Formalin qanday modda va u nimalar uchun ishlatiladi?
4. Aldegid va ketonlarda birikish reaksiyalari qaysi qoida asosida sodir bo'ladi?
5. Asetal va yarimasetallar deb qanday moddalarni aytiladi? Misollar keltiring.
6. Aldol va kraton kondenslanish reaksiyalariga misollar keltiring. Ular qaysi holatlarda sodir bo'ladi?
7. Aldegidlarni aralashmalardan ajratib olishda qaysi reaksiyadan foydalanish mumkin?
8. CHumoli aldegid boshqa aldegidlardan qaysi xossasi bilan farqlanadi?
9. Ketonlar aldegidlardan qaysi kimyoviy xossalari bilan farqlanadi? Misollar keltiring.
10.Moy aldegid va valerian aldegidlarni tuzilish formulalarini yozib bering.
11.Pentanon-3,3-metil butanon 2 tuzilish formulalarini yozib bering.
12.Etil spirtidan sirka aldegid olish reaksiyasini yozing.
13.Ikkilamchi butil spirtidan keton olish reaksiyasini yozing.
14.Sirka aldegid va sianid kislota reaksiyasidan qanday mahsulot hosil bo’ladi
15. Atseton bilan sianid kislota reaksiyasidan qanday mahsulot hosil bo’ladi
16.Kannisaro reaksiyasini yozing.
17.Tishchenko reaksiyasini yozing.
18.Etendan propanal olib bering
19.Atsetilenga suv birikishidan qanday mahsulot hosil bo’ladi
20.Quyidagi reaksiya tenglamalarini yozing

21. Quyidagi alkenlardan aldegid sintez qiling:

а) buten-1; b) propilen; v) etilen
22. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshiring

23. Reaksiya tenglamalarini yozing va hosil bo’lgan mahsulotlarni nomlang

24.Aldegidlar uchun kanday reaksiyalar xos? 1) oksidlanish;
2)eterifikatsiya; 3) kaytarilish; 4)almashinish.
A) 1,2 , B) 1,3 C) 1,4 D) 2,3 E) 2,4
25. Propion aldegid kaysi spirtni oksidlanishi natijasida xosil buladi?
A) metanol B) etanol C) propanol-1 D) butanol-1 E) butanol-2
26. Qaysi birikmalar turkumi aldegidlarni oksidlashda ishlatiladi?
1) kumush oksid, sianid kislota; 2) mis(II) gidroksid, sianid kislota 3) kumush oksid, mis(II) gidroksid
A)1 B) 2 C) 1 va 2 D) 3 E) 2 va 3
27.11 kg etanalni etanolga aylantirish uchun zarur bulgan vodorodning xajmini (m) xisoblab toping.
A) 4,48 B) 5,60 C) 6,13 D) 4,95 E) 5,23
28.Aldegidlar kaysi moddalar bilan reaksiyaga kirishadi?
1)suv; 2) kumush(I) oksid; 3) natriy gidro-sulfid; 4) kalsiy karbonat.
A) 1 B) 2 C) 3 va 4 D) 2 va 3 E) 1 va 3
29.2 mol metanolning oksid-lanishidan xosil bulgan formaldegid 200 g suvda eritilganda, necha foizli formalin eritmasi hosil bo`ladi?
A)23 B)26 C)22 D)20 E)16
30.7,4 g modda natriy metali bilan reaksiyaga kirishganda, 1,12 l vodorod (n.sh.), boshlangich modda mis(II)oksid bilan oksidlanganda, “kumush kuzgu” reaksiyasida katnashadigan modda xosil bulsa, boshlangich kislorod tutgan moddaning tuzilishini aniklang.
A) uchlamchi butil spirt B) izobutil spirt C) butanol-2 D) propanol-1 E) etil spirt