1-mavzu. Organik birikmalarning tuzilishi, ularning elementar tarkibi, organik molekulalardagi bog‘lanish turlari, sinflashi «Organik kimyo»

To‘yingan ikki asosli kislotalar.
T

o‘yingan ikki asosli kislotalar HOOC(CH₂)_nCOOH yoki C_nH_2n(COOH)₂ umumiy formulalar bilan ifodalanadi. Ularning gamologik qatori shavel kislotadan boshlanib quyidagicha nomlanadi:

Olinish usullari. Ikki asosli kislotalarni bir asosli kislotalarni olish usullaridan foydalanib hosil qilish mumkin.

1. I

   kki atomli spirtlarni okidlash orqali olish:

   
   

2. Dintrillarni gidrolizlash orqali olish:

   
   

3. O

   ksikislotalarni oksidlash:

   
   

K

imyoviy xossalari:  - va  - dikarbon kislotalarni suyuqlanishi haroratidan yuqoriroqda qizdirilganda dekarboksidllanish reaksiyasi sodir bo‘ladi va natijada to‘yingan bir asosli kislotalar hosil bo‘ladi:

- va yuqori dikarbon kislotalar bu sharoitda siklik angidridlarni hosil qiladil

-, - dikarbon kislotalarga ammiak bilan ta’sir etilganda kislota diamidlari hosil bo‘ladi. Kislota diamidlari qizdirilganda kislota imidlariga aylanadilar:

To‘yinmagan ikki asosli karbon kislotalar.

T

o‘yinmagan ikki asosli karbon kislotalarga fumar va malein kislotalar misol bo‘ladilar. Bularning har ikkisi bir xil tarkibga ega bo‘lib, o‘zaro izomerdirlar. Fumar kislota trans-, malein kislota esa sis- izomer hisoblanadi.
Fumar va malein kislotalar olma kislotani qizdirish natijasida hosil bo‘ladi. Qizdirish sharoitini o‘zgartirib u yoki bu kislotani hosil qilish mumkin.

Malein kislota angidridi sanoatda katta mashtabda benzol yoki naftalinni kattalitik oksidlab olinadi:

Aromatik karbon kislotalar
Aromatik karbon kislotalarning tuzilishida aromatik halqa bilan birga bir necha karboksil guruhi mavjud bo‘ladi. Karboksil guruhi benzol halqasi bilan bevosita bog‘langan yoki yon zanjirda bo‘lishi mumkin. Karboksil guruhi yon zanjirda joylashgan kislotalar alkil – aromatik karbon kislotalar deb qaraladi.