1-Mavzu. “O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o`quv fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy-metodologik tamoyillari. Reja
Download 358.49 Kb. Pdf ko'rish
|
1 мавзу
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tayanch so’z va iboralar
|
1-Mavzu. “O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o`quv fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy-metodologik tamoyillari. Reja: 1.“ O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Fanni o‘rganishning nazariy-uslubiy asoslari. 2.Yuksak intellektual salohiyatli, ma’naviy barkamol avlodni tarbiyalash, komil insonni voyaga yetkazishda mamlakat eng yangi tarixining tutgan o‘rni. 3.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoyevning ma’naviy yetuk shaxsni tarbiyalashda tarixiy xotiraning o‘rni va saboqlari to‘g‘risidagi fikrlari. 4.XXI globallashuv asrida ta’lim sohasida mazkur fanni o‘qitishdagi nazariy- kontseptual yondashuv va ilg‘or innovatsiyalar. Tayanch so’z va iboralar: Mustaqillik, globallashuv, tarix fani predmeti va ob’yekti. Metodologik tamoyillar. Dialektik metod. Milliy istiqlol g’oyasi. Vatan tarixini davrlashtirish. Moddiy manbalar. Yozma manbalar. Tarixiy xotira. 1.“ O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Fanni o‘rganishning nazariy-uslubiy asoslari. XXI asr bo‘sag‘asida Vatanimiz tarixida O‘zbekistonning eng yangi tarixini boshlab bergan olamshumul buyuk siyosiy voqelik sodir bo‘ldi. 1991 yilning 31 avgustida Respublika Oliy Kengashi tomonidan O‘zbekistonning davlat mustaqilligi e’lon qilinib, xalqimizning asriy orzu-umidlari ushaldi. Dunyo xaritasida O‘zbekiston degan yana bir suveren davlat paydo bo‘ldi. Mana shu sanadan boshlab O‘zbekistonning eng yangi davrining sahifalari ochilishiga sabab bo‘ldi. Tarix sahifalarida yangi davrning ochilishi O‘zbekistonning jahon hamjamiyati integrasiyalashuviga, dunyodagi yirik, rivojlangan mamlakatlar bilan o‘zaro manfaatli siyosiy va iqtisodiy hamda madaniy aloqalarni rivojlanishiga imkon berdi. Xullas, O‘zbekiston tarixida yangi davr boshlandi, bu davr chin ma’noda istiqlol davri, mustaqillik davri sifatida har bir O‘zbekiston fuqarosi bilishi va o‘rganishi zarur bo‘lgan eng yaqin o‘tmishimizdan ma’lumotlar beradi. Tarix so‘zi – arabcha so‘zdan olingan bo‘lib, o‘tmish, «o‘tgan voqealar haqida aniq hikoya qilish», ma’nolarini anglatadi. Tarix butun insoniyatning uzoq o‘tmishdan to hozirgi kunlargacha bosib o‘tgan hayotiy yo‘lini, ajdodlardan avlodlarga meros qoluvchi, doimo rivojlanib, boyib boruvchi, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy, madaniy, davlat qurilishi sohalaridagi tajribalarini, o‘rganuvchi fandir. O‘tmishni o‘rganuvchi fan sifatida tarix fani ko‘p qirrali bo‘lib, jahon tarixi, mintaqalar tarixi, Vatan tarixi kabi sohalarga bo‘lib o‘rganilishi mumkin. Har qaysi mamlakat, har bir xalq o‘zining uzoq va betakror tarixiga ega bo‘lganidek, O‘zbekistonning eng yangi davri tarixi ham o‘ziga xos voqeliklarga ega bo‘lgan boy va sermazmun tarixdir. O‘zbekistonning eng yangi tarixi fanining predmeti xalqimizning mustaqillik arafasidan boshlab, to hozirgi kunlargacha bosib o‘tgan murakkab tarixiy yo‘lini, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy va ma’naviy hayotini holisona o‘rganishdan, iboratdir. O‘zbekiston tarixi fani boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar bilan bog‘liq holda o‘rganiladi. Jumladan, insoniyatning paydo bo’lishi, uning taraqqiyot bosqichlari hamda rivojlanishining umumiy qonuniyatlari to’grisida fikr yuritganda arxeologiya, falsafa va siyosatshunoslik; Xo’jalik yuritisi, tirikchilik manbalari va vositalarini yuritishda iqtisodiyot nazariyasi; Xalqlarning kelib chiqishi, turmush tarzi va madaniyatini tasvirlashda etnografiya fanlariga suyanadi. Shuningdek, o‘zbek tili va adabiyoti, dinshunoslik kabi fanlarнинг yutuqlaridan foydalaniladi. Tarixshunoslik, manbashunoslik, arxivshunoslik va shunga o’xshash tarix fanini to’ldiruvchi, maxsus bo’limlari esa mazkur fanni chuqur anglab yetishga ko‘maklashadi. Mamlakatimiz jahon tamaddunining beshiklaridan biri hisoblanib, O‘zbekistonning eng yangi tarixi davri ham jahon tarixi taraqqiyotiga qo‘shgan hissalarini holisona va haqqoniy o‘rganadi. Umuman, O‘zbekiston tarixi fani ajdolarimiz turmush tarzida va ijtimoiy hayotida sodir bo‘lgan voqeliklarni tahlil qilishni, ularning sabablari va mohiyatini, ichki va tashqi omillarini, umumiy va o‘ziga xos qonuniyatlarini ochib berishni ko‘zda tutadi. Mustaqillik yillarida tarixchi olimlar “Yangi tarix” ta’limoti va tarix fanini o‘rganishning nazariy-uslubiy asoslariga suyangan holda shonli tariximizni ilmiy asosda davrlashtirish sohasida ma’lum yutuqlarni qo‘lga kiritdilar va tarixni sinflar kurashidan iborat, deb tushunish, uni beshta formatsiyaga bo‘lishdan batamom voz kechdilar. O‘zbekiston tarixiga oid dastur, darslik, va o‘quv qo‘llanmalari sovet tuzumi davrining soxta, to‘qima materiallaridan butunlay holi qilindi. O‘zbekiston tarixi shartli ravishda eng muhim davrlarga, xususan: 1.O‘zbek davlatchiligi tarixi davriga, (qadimgi davrlardan IX asrgacha); 2. IX-XII asrlarda o‘zbek davlatchiligi; 3. Amir Temur va Temuriylar davrida o‘zbek davlatchiligi; 4. O‘rta Osiyo hududlarining xonliklar davri; 5. Rossiya imperiyasining Turkistonda yuritgan mustamlakachilik davri; 6. Sovetlar davri; 7. Mustaqil O‘zbekiston davlatining eng yangi tarixi davri. O‘zbekiston tarixi, jumladan unung tarkibiy qismi hisoblangan eng yangi davri quyidagi vazifalarni bajaradi: – Avvalo umumiy holatda ajdodlar hayoti bilan bog‘liq holda sodir bo‘lgan voqealar rivojining mazmun-mohiyatini, sabab va oqibatlarini, asrlar davomida to‘plangan amaliy tajriba va saboqlarni; – Xalqning xalq, millat bo‘lib shakllanish jarayonlarini, ajdodlarimiz qoldirgan boy ma’naviy merosni, davlatlarning tashkil topishi va ularning ichki va tashqi siyosatini; – Xalqning mustaqil taraqqiyot yo‘liga kirishi, mustaqillik yillarida milliy huquqiy, demokratik davlatchilik qurilishi, demokratik-fuqarolik jamiyatini shakllantirish, erkin bozor iqtisodiyotiga o‘tish, jahon hamjamiyatiga qo‘shilish va o‘z o‘rnini topish borasidagi faoliyatini o‘rgatadi. Mustaqillik sharofati bilan mamlakatimizda O’zbekiston tarixi faniga bo‘lgan munosabat davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Mustabid tuzum davrida soxtalashtirilgan o‘tmish voqeligi xususida tarixiy adolat qaror topdi, tarixni ilmiy va xolisona o‘rganish imkoniyati yuzaga kelib, ta’lim tizimiga ―O‘zbekiston tarixi fani kiritildi. Mustaqillik yillarida ― O‘zbekistonning yangi tarixi markazi haqidagi hamda O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risidagi hukumat qarorlari, shuningdek O‘zbekiston tarixini yaratish konsepsiyasining ishlab chiqilishi, Birinchi Prezidentimiz I.Karimovning 1998 yil iyun oyidagi bir guruh tarixchilar bilan uchrashuvi, I.Karimovning “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q”, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”, “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” kabi asarlari O‘zbekiston tarixini zamonaviy tarzda o‘rganishning nazariy-metodologik asoslarini shakllantirishga turtki bo‘lib xizmat qildi. E’tibor berish lozimki, tarixning yaratuvchisi va ijodkori bu – xalq. Bo‘lib o‘tgan tarixiy-madaniy jarayonlar, voqelik va hodisalar, islohotlarni xalqning ishtirokisiz va tarixiy shaxslarsiz amalga oshirish aslo mumkin emas. Tarix xalqning fikr-tafakkuri va dunyoqarashining hosilasi. Aynan shuning uchun ham – tarix ibrat maktabi bo‘lib, o‘tmishda yo‘l qo‘yilgan xatoliklarni anglash va ulardan tegishli saboq chiqarish, hushyorlik va ogohlikni targ‘ib etuvchi, buzg‘unchi g‘oyalarga qarshi turishga undovchi, milliy birlik, hamkorlik va bag‘rikenglikka chaqiruvchi beqiyos ibrat maktabidir. O‘zbekiston tarixi fani uchun tarixiy manbalarning o‘rni va ahamiyati nihoyatda katta. Zotan, manbalar tarixni tilga kiritadi. Manbalar o‘z holatiga ko‘ra, yozma va moddiy ko‘rinishlarga ega bo‘ladi. Moddiy ashyoviy manbalarga qadimda inson qo‘li bilan yaratilgan hamma narsalar kiradi. Yozma manbalarga esa qoyatoshlarga, sopol, yog‘och, xayvolar terisi va bjshqa buyumlarga bitilgan qadimgi yozuvlar va kitoblar kiradi. O‘zbekiston tarixi bo‘yicha eng qadimgi yozma manba zardushtiylik dining muqaddas kitobi “Avesto”dir. Tarixiy manbalar davr nuqtai nazaridan qadimiy va joriy (kundalik) ahamiyatga ega bo‘ladi. Shuningdek, o‘z mazmun-mohiyatiga ko‘ra birlamchi va ikkilamchi maqomga egadir. Birlamchi manbaga tarixiy hujjatlarning asl nusxasi kirsa, ikkilamchi manbaga esa, mana shu birlamchi manbalarning e’lon qilingan nusxalari, kitob holatiga keltirilganlari kiradi. O‘zbekistonning eng yangi tarixi fani nuqtai nazaridan tarixiy manbalar sifatida mustaqillikn asosi bo’lgan hujjatlar ya’ni mustaqillik deklaratsiyasi, mustaqillik asoslari to’g’risidagi qonun, Davlat tili to’g’risidagi qonun kabi qator hujjatlarni kiritish mumkin. O‘zbekistonning eng yangi tarixi fani ham boshqa ijtimoiy fanlarga nisbatan aniq fan. Shuning uchun ham u matematika usulidan keng foydalaniladi. Tarixiy voqea va hodisalar qat’iy aniqlikda, davriy ketma-ketlik-xronologik asosda o‘rganiladi. Shu bilan birga tarixiy voqelikning sabab va oqibatlari aniqlanib, shakl-shamoyillari va holati belgilanadi. O‘zbekiston tarixi o‘tmishda ijtimoiy- iqtisodiy hayotining rivojlanishi va tanazzulning sabab va oqibatlarini o‘rganib, ulardan kelajak uchun zarur saboq va xulosalar chiqaradi. O‘zbekistonning eng yangi tarixi insoniyat jamiyatining faqat bir qirrasini emas, balki hamma tomonlarini uzviy bog‘liqlikda, bir butunlikda o‘rganadi. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasida davlat boshqaruv tizimi, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalarda katta o‘zgarishlar amalga oshirildi. Shuningdek, ta’lim sohasida ham bir qator islohotlar o‘tkazilib, barkamol avlodni shakllantirishga yo‘naltirilgan islohotlar rivojlantirilib borilmoqda. Bugun jahonda yuz berayotgan voqea va hodisalar, mafkuraviy qarama-qarshiliklarning mazmun-mohiyatini tahlil etish, turli xil yot g‘oyalardan yoshlarni himoya qilish uchun tarixiy tafakkurni shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu o‘rinda ta’kidlash kerakki, Oliy o‘quv yurtlarida O‘zbekistonning eng yangi davri tarixini chuqur o‘rganish yosh mutaxassislarning bugungi davr siyosatini, jahon hamjamiyatidagi o‘rnini, davr qahramonlarini, ayniqsa o‘zining ham shu jarayon ishtirokchisi ekanligini to‘g‘ri va to‘liq anglashi jamiyat taraqiyotida muhim ahamiyat kasb etadi. Download 358.49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|