1-mavzu: Psixolog

2. Xorijiy testlarni modifikatsiya qilish va moslashtirish. Bilimlar diagnostikasi modellari va metodlari. Rashning bir o‘lchamli modeli.
Tadqiqot o‘tkazish uchun eksperimental metodikalarni tanlashda qo‘yidagilarga e’tibor berish zarur:
a) tadqiqot maqsadi, psixik taraqqiyoti darajasini aniqlash,uning yoshga , ma’lumotiga mosligi, shaxs xususiyatlarini aniqlash;
b) sinaluvchining yoshi va uning Hayot tajribasi , uning ta’lim va tarbiyasi amalga oshirilayetgan sharoit;
v)tekshiriluvchining eksperimental tadqiqotga moslashishi, mulokotga kirishishi, verbal aloqa urnatish xususiyatlari.
Tanlangan eksperimental psixologik metodikalarni tekshiriluvchiga kiyinligi usib borishi darajasida berish kerak.
Psixolog eksperimentator faoliti tadqiqotda olinadigan natijaarga ta’sir qiladigan muayyan xususiyatlarga ega. Shuning uchun bo‘laJak tadqiqotchi M.P.Kanonova ta’kidlaganidek, uzida qo‘yidagi sifatlarni shakllantirmogi lozim:
a) tadqiqot karorlarini tez va aniq tuzishi ;
b) o‘z diqqatini tekshiriluvchi topshiriqni qanday bajarayetganligiga va uning xulq -atvoriga kuzatishga qaratishi;
v) bola bilan yaxshi aloqaga kirishi, uning Hamma aytganlirini yezib, uning xulqidagi ba’zi reaktsiyalarini to‘g‘ri baholash qobiliyatini yukotmaslik.

3. Diagnostik materiallarni sifat tahlili. Meyoriy yo‘naltirilgan testlarni ishonchliligini baholash.
Eksperimental psixologik tadqiqot naijalari ishonchli bo‘lishi uchun tadqiqotni o‘tkazishda muayyan reja tartibga amal qilishi kerak. Dastlab tekshiriluvchi Haqida umumiy ma’lumotlar tuplashga Harakat qilinadi, suxbat o‘tkaziladi. Bunda tadqiqotchi tekshirilovchi bilan iJobiy xissiy aloqa urnatib, bajariladigan topshiriqning maqsad va vazifalarini tushuntirib beradi, sungra tadqiqotning eksperimental kismiga utish mumkin.
Eksperiment jarayonida olingan natijaarni puxta yezib berishi keyingi sifatli taxlilni yeritib beradi. Eksperimental psixologik tadqiqot bir necha bosqichda o‘tkazilishi zarur. 1 bosqichda
tadqiqotchi tekshiriluvchi bilan aloqa urnatadi,uning qiziqishi va ehtiyojlarini aniqlaydi. 2-bosqichda olingan ma’lumotlarga aniqlik kiritiladi, boshqa metodlarga olingan natijaar bilan uzaro bog‘liqlik aniqlanadi. 3-bosqichda tajribada olingan natijaar taxlil qilinadi,umumlashtirilib xulosa chiqariladi.
Olingan ma’lumotlar asosida tadqiqotchi tekshiriluvchi shaxsning Harakteri,aqli,xotirasi,xissiyeti psixik buzilishlar mavjudligi yoki yukligi Haqida xulosa chiqaradi.
Psixologiyada matematik statistikaga nisbatan zarurat nega paydo bo‘lganligini tahlil qilganimizda psixologik kuzatish va tajriba natijalarini so‘z orqali ifodalaganda subektivlik xolatlari bo‘lishi muqarrar, bunday subektivlik xolatlari muddatidan avval xulosa chiqarishda, asoslanmagan umumlashtirishlarda namoyon bo‘lishini tasavvur etishimiz lozim.
Shuningdek, sifat jihatdan o‘rganilayotgan psixik xodisa va jarayonlarni tavsiflashda ular o‘rtasidagi farq va o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlarini to‘la xolda ta’riflashda qiyinchilik tug‘diradi. Bunday tahlil kuzatish va tajriba natijalarida qay darajadagi xatolar bo‘lishi mumkinligini aniq ko‘rsatib bera olmaydi. Shuning uchun xamma vaqt miqdoriy tahlil sifat tahlil bilan birgalikda qo‘llaniladi. Ana shunda subektivlik xolatlariga barham berilib, shakllantirilgan xukm va xulosalar tadqiqotchi shaxsiyatiga bog‘liqlikdan xalos bo‘ladi, natijaarni tekshirish imkoniyati vujudga keladi.
Psixolog uchun kuzatish va tajriba natijalarini statistik metodlar yordamida aniqlashni bilish juda muximdir.