1-mavzu: psixologiya fani predmeti va vazifalari. Psixologiya tarixining metodlari va manbalari

Psixologiya fanining rivojlanish tarixida quyidagi bosqichlar ajralib turadi:
I bosqich - Psixologiya ruhiyat fani sifatida. Psixologiyaning ushbu ta'rifi bundan ikki ming yil oldin berilgan edi. Ruhning mavjudligi bilan ular inson hayotidagi barcha tushunarsiz hodisalarni tushuntirishga harakat qilishdi.
II bosqich - psixologiya ong fani sifatida. Bu XVII asrda tabiiy fanlarning rivojlanishi bilan bog'liq. Fikrlash, his qilish, xohish qobiliyati ong deb atalgan. Tadqiqotning asosiy usuli bu odamni o'z ustidan kuzatib borish va dalillarni tavsiflash edi.
III bosqich - psixologiya o'zini tutish fani sifatida. XX asrda vujudga keladi: Psixologiyaning vazifasi bevosita ko'rish mumkin bo'lgan narsalarni sinash va kuzatishdir, ya'ni: xatti-harakatlar, harakatlar, odamlarning reaktsiyalari (xatti-harakatlarga sabab bo'lgan sabablar hisobga olinmagan).

Umum psixologik yondashuv

Biologik ta’sir: 1)Tabiiy tanlov, 2)Genetik moyillik 3)Atrof-muhit ta’siri, 4)Miya faoliyati, 5)Garmonal ta’sir.

Psixologik ta’sir: 1)Kutish va qo’rquv chaqirish jarayoni, 2)Emotsional reaksiyalar, 3)Kognitiv jarayonlar.

Fe’l- atvor yoki psixologik jarayon:

Ijtimoiy-madaniy ta’sir:

• 
  Borliqning mavjudligi
  
• 
  Madaniy,ijtimoiy,oilaviy hayot
  
• 
  Tengdoshlar va guruhdagi odamlar tomonidan ta’sir
  
• 
  Ishonchli modellar (masalan SMI)
  

Jamiyat taraqqiyoti natijasida kishilarning hayotiy faoliyatlari kengayib, aqliy zakovati ham boyib boradi. Binobarin, ularning falsafiy dunyoqarashi ham tarixiy davrning in’ikosi sifatida jamiyat taraqqiyotining muhim omiliga aylanadi. SHu sabab insoniyat taraqqiyotining turli davrlari falsafaning turli shakllari paydo bo‘lishiga olib keladi.
Ilk falsafiy fikrlar qadimgi Hindiston, Xitoy va Yunonistonda kelib
chiqqan. Qadimgi Hindistondagi falsafiy maktablar asosan ikki turkumga bo‘linadi. Biri Vedalardan kelib chiqqan va unga suyanuvchi maktablar, ikkinchisi Vedalarni tan olmaydigan, ularni rad etuvchi maktablar. Vedalarni tan oluvchi va ularga suyanuvchi maktablarga vedanta, mimansa, sankxya, nyaya va vaysheshika maktablari kiradi. Vedalarni tan olmaydigan falsafiy maktablarga jaynizm, buddizm va chorvak maktablari kiradi. Ularning ayrimlari bilan tanishib chiqaylik. Vedalar ta’limotini talqin etuvchi dastlabki diniy-falsafiy maktablardan biri mimansa va vedanta hisoblanadi. Bu ikkala maktab ham Vedalarni muqaddas kitoblar deb biladi va kishilardan hayotda ularga to‘la amal qilishni talab qiladi. Biroq ularda diniy qarashlar bilan bir qatorda sof falsafiy masalalar ham ko‘tariladi. Masalan, mimansa maktabi bilish masalalariga katta e’tibor qaratgan. Unda hissiy bilish va uning manbai, mantiq masalalari ko‘tariladi. Vedanta maktabi namoyondalari jon bilan xudoni o‘zaro munosabati masalasiga e’tibor qaratadilar. Vedanta maktabining falsafiy ta’limotini ishlab chiqishda Badarayana degan faylasuf katta xizmat qilgan. Jon va xudoning o‘zaro munosabati masalasida bu maktab vakillari ikkiga bo‘lingan. Madhva tarafdorlari xudo va jon tamoman mustaqil narsalardir deb o‘rgatsa, SHarkata tarafdorlari bunga teskari fikrni, ya’ni xudo va jon birdir degan qarashni ilgari surganlar.