1-mavzu: Qurilmalarni mikrokontroller yordamida raqamli signallar bilan boshqarish texnologiyalari

---

1-mavzu: Qurilmalarni mikrokontroller yordamida raqamli 
signallar bilan boshqarish texnologiyalari. 
Arduino Nano mikrokontrollerida chiqish signallari D00 dan D12 gacha bo`lgan 
pinlar orqali boshqariluvchi ob`ektga yuboriladi. Ular yordamida oddiy raqamli 
boshqaruv signallarini chiqarish algoritmlari va dasturlarini yaratish jarayonini 
quyidagi masala misolida ko`rib chiqamiz. 
Masala: Arduino Nano mikrokontrolleri yordamida mayoqni bir maromda 
yoqib-o`chiradigan qurilmani dasturlang. 
Ushbu masalani hal qilishni uni tahlil qilishdan boshlaymiz.
Mikrokontroller nuqtai-nazaridan mayoqni bir maromda yoqib-o`chirish degani 
– bu lampaga elektr energiyasini berish, bir oz vaqt yoniq holatda ushlab turish, keyin 
energiyani o`chirish, bir oz vaqt o`chiq holatda ushlab turish va bu siklni doimiy 
ravishda takrorlash degani. Demak ushbu jarayonni biz quyidagi algoritm ko`rinishda 
tasvirlashimiz mumkin: 
1. Kerakli ma`lumotlarni olish. 
2. Elektr toki yuboriladigan kanalni tanlash. 
3. Tanlangan kanal orqali lampaga tok (signal) yuborish. Bunda mayoq lampasi 
yonadi. 
4. Ma`lum vaqt kutib turish. 
5. Tanlangan kanal orqali lampaga ketayotgan tokni uzish. Bunda mayoq lampasi 
o`chadi. 
6. Yana ma`lum vaqt kutib turish. 
7. 3-vazifaga qaytish. 
Ushbu algoritmdan anglash mumkinki, 3 dan 7 gacha bo`lgan vazifalar hech 
qanday shartlarsiz doimiy ravishda takrorlanib turaveradi. Bu jarayon faqat 
mikrokontroller energiya manbaidan uzilgan taqdirdagina to`xtaydi. 

---

Yuqoridagi algoritmning dastur kodini yozishdan avval Arduino tipidagi 
mikrokontrollerning C++ tilidagi boshqaruv dasturining strukturasini o`rganib olamiz. 
U quyidagi strukturaga ega bo`lishi kerak. 
#include  
Global o`zgaruvchilar tavsifi. 
void setup()
{ 
Funksiya tanasi. 
} 
void loop()
{ 
 Funksiya tanasi. 
} 
Struktura bo`limlari vazifalari bilan batafsil tanishamiz. 
#include  
Bu yerda boshqaruv jarayonida foydalaniladigan qurilmalar (sensorlar, 
dvigatellar va xokozo) uchun yaratilgan funksiyalar kutubxonalari dasturga ulab 
olinadi.
Bizning joriy masalamizda faqat lampadan foydalanilayotganligi sababli 
dasturda ushbu bo`limning qatnashishi shart emas. Chunki, lampaga elektr toki 
yuborilsa bas, u maxsus topshiriqsiz yonaveradi. 
Global o`zgaruvchilar tavsifi. 
Bu yerda dastur tanasida foydalanilishi mumkin bo`lgan bir funksiya ichida 
qayta tavsiflash kerak emas. 
void setup()
{ 
Funksiya tanasi. 
} 
Bu mikrokontrollerning bir ish seansi (u energiya manbaiga ulangandan boshlab, 
toki o`chirilmagunga qadar) davomida faqat bir marta bajariladigan funksiya bo`lib, u 

---

asosan mikrokontrollerni ishga tayyorlash uchun xizmat qiladi. Masalan, bizning joriy 
masalamizda mikrokontrollerning birorta kanalini (kelgusida uni “pin” deb ataymiz) 
signal chiqish kanali deb belgilab olamiz. 
void loop()
{ 
 Funksiya tanasi. 
} 
Bu funksiya asosiy boshqaruv funksiyasi bo`lib, uning tanasi doimiy ravishda 
takror va takror bajarilib turadi. Ushbu funksiya ichidan tashqariga chiqib, ortga qaytish 
mumkin emas. Uning ishlash jarayonini vaqtincha to’xtatib turish (pauza) yoki 
batamom to`xtatish mumkin. Oxirgi holatda mikrokontroller hech qanday vazifa 
bajarmay qo`yadi va befoyda yonib turadi xolos. 
Endi ushbu strukturadan foydalanib, yuqorida keltirilgan algoritm dasturi kodini 
yozamiz. 
// Global o`zgaruvchilarni tavsiflaymiz 
// Lampaga “led” o`zgaruvchi nomini beramiz va
// uni mikrokontrollerning 2-piniga ulaymiz.