1-mavzu: tanqidiy va kreativ tafakkurning mohiyati, ilmiy-nazariy tavsifi

Кreativ tafakkur – bu shaxsning o’z oldida turgan vazifalarini nostandart hal etish hamda o’z maqsadlariga erishishning yangi, yanada samaraliroq yo’llarini topish qobiliyatidir. Ya’ni kreativlik asosan boshqalarga o’xshamagan g’oyalarni o’ylab toppish, an’ana tusiga kirib qolgan fikrlashdan qochish hamda muammoli vaziyatlarni tez hamda samarali hal etish yo’llarini bilish hisoblanadi.

Кreativlik termini Angliya-Amerika psixologiyasida 60-yillarda paydo bo’lgan bo’lib, bunda kreativlikning intellekt bilan bog’liqligi masalalari hamda kreativlikning psixologik jihatlari va uning har bir shaxsning masalalari hamda kreativlikning psixologik jihatlari va uning har bir shaxsning individual o’ziga xos xususiyatlariga bog’liqligi o’rganilgan. Masalan, 1950 yillarda J.Gilford va uning tarafdorlari tomonidan intelliktual omillarni ta’limiy yo’nalishlarda qo’llash, kreativlik xususiyatlarni o’rganish hamda baholash masalalari tahlil etilib, natijada 16 gipotetik intelliktual qobiliyatlarni ajratib ko’rsatgan. M.N.Gnatko esa kreativlikning mexanizmi bo’yicha izlanishlar olib brogan va ularni quyidagi ikkita turga ajratgan:

• Кreativlik termini Angliya-Amerika psixologiyasida 60-yillarda paydo bo’lgan bo’lib, bunda kreativlikning intellekt bilan bog’liqligi masalalari hamda kreativlikning psixologik jihatlari va uning har bir shaxsning masalalari hamda kreativlikning psixologik jihatlari va uning har bir shaxsning individual o’ziga xos xususiyatlariga bog’liqligi o’rganilgan. Masalan, 1950 yillarda J.Gilford va uning tarafdorlari tomonidan intelliktual omillarni ta’limiy yo’nalishlarda qo’llash, kreativlik xususiyatlarni o’rganish hamda baholash masalalari tahlil etilib, natijada 16 gipotetik intelliktual qobiliyatlarni ajratib ko’rsatgan. M.N.Gnatko esa kreativlikning mexanizmi bo’yicha izlanishlar olib brogan va ularni quyidagi ikkita turga ajratgan:

1

• - potensial kreativlik – bu kreativlikning zaruriy sharti bo’lib, qanday sharoit bo’lmasin insonning kreativlikka tayyor turishi, shuning natijasida o’z g’oyalarini amalga oshirishidir.

2

• - faoliyatdagi kreativlik–bu muayyan bir sohadagi kreativlik hisoblanadi.
• J.Gilford kreativlikning belgilarini aniqlagan bo’lsa, M.N.Gnatko esa kreativlikning komponentlarini umumlashtiradi.

3

• Кreativlikning belgilari (J.Gilford)
• fikrning aniqligi (muayyan vaqt oralig’idagi g’oyalarning hajmi);
• fikrning o’ziga xosligi (bir g’oyaning ikkinchisiga ko’chishi) originalligi, ya’ni umumiy qabul qilingan qarashlardan ajralib turuvchi g’oyani yaratish qobiliyati;
• qiziquvchanlik, egiluvchanlik;
• farazni ilgari sura olishlik, muammoni qo’ya bilishlik qobiliyati;
• hayol sura olish, fantaziya qilish, nostandart muammolarni hal eta olish va h.k.

Кreativlikning komponentlari (M.N.Gnatko)

• shaxsning o’ziga xos xususiyatlari (intelliktual, individual);
• ijodkorlik imkoniyatlari;
• ijodkorlik bilan fikrlash;
• ijodkorlik bilan qarash;
•  

• bilimlilik;
• yechim topa bilish;
• tashkil etuvchanlik;
• muammolarni mustaqil yechish.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!