1-mavzu: XILL reaksiyasi va uning mexanizmi

28-MAVZU: NAFAS OLISH FERMENTLARI FAOLLIGINING BOSHQARILISHI
Hujayra tomonidan piruvatdan hosil bo'lgan atsetil-CoA moddasining keyingi foydalanilishi hujayraning energetik holatiga bog'liqdir. Agar hujayraga kamroq energiya talab qilinsa, nafas olish jarayoni nazorati tufayli nafas olish zanjirining ishi to'xtatiladi. Bu esa o'z navbatida siklning intermediatlarini shu
jumladan, atsetil-CoA birikmasini Krebs sikliga olib kiruvchi
oksaloatsetat birikmasini hosil bo'lishini to'xtatadi. Bu hoi energiya
yutilishi bilan horadigan. atsetil-CoA moddasining sintetik jarayonlarda
ko'plab foydalanilishiga olib keladi.
Krebs siklining boshqariluvida elektronlarning o'simlik mito-
xondriyalarida boruvchi elcktronlar tashiluvining altemativ yo'li ham
qatnashishi mumkin. ATF birikmasining yuqori miqdorlarida. ya'ni
asosiv nafas olish zanjirining faolligi pasayganda. substratlaming
oksidlanishi alternativ oksidazalar orqali (ATF hosil bo'lmasdan) davom
etadi va u ATF miqdorini pasaytiradi. Bularning barchasi Krebs sikli
faoliyatining davom ctishiga yordam beradi.
Glioksiiat va NOPY jarayonining boshqariluvi. Nafas olish
substratlarining pentozofosfat yo'li (NOPY) orqali oksidlanishi NADF*
miqdori tufayli boshqariladi. Chunki. unda NADFga bog'liq ikkita
degidrogcnazalar (glukoza-6-fosfatdegidrogenaza va 6-fostoglukonat-
degidrogenazа) mavjuddir. H shuningdek. hujayrada NADFH foydala-
nilishi bilan boradigan sintez jarayonlarining (Masalan, aminokislotalar
va oqsillar) jadalligi darajasi bilan ham boshqariladi. Ushbu jarayonlar-
ning yuqori darajasi NOPY siklini faollashtinivshi oksidlangan NADF'
miqdorining oshishiga olib keladi.
Glikoliz va NOPY nisbatida bir qancha intermediatlar, Masalan,
anorganik fosfat. 6-fosfoglukonat kislotasi, eritroza-4-fosfat qatnashadi.
Anorganik fosfatning yetishmasligi glikoliz jarayonini sekinlashishiga
olib kelsa, NOPY sikli esa aksincha faollashadi. 6-fosfoglukonat
kislotasi glikolitik ferment fost'ofruktokinazaning (glukozofosfa-
tizomeraza) ingibitori hisoblanib, NOPY faoliyatiga yordamlashadi.
Eritroza-4-fosfat transketolaza va transaldolaza reaksiyalarining
substrati bo'lganligi sababli glikoliz jarayoni fermentlari faolligini
to'xtatishi hamda uglevodlar o'zgarishining glikolitik yo'ldan
pentozofosfat yo'lga o'tishiga olib kelishi mumkin.
Glioksliat siklining faolligi suksinatdegidrogenaza fermentini
ingibirlovchi oksaloatsetat miqdorining ortishi tufayli ham bo'lishi
mumkin. Siklning boshqa bir ingibitori fosfoenolpiruvatdir. Chunki
ushbu modda izotsitratliaza fermenti faolligini ingibiriaydi.

I L O V A L A R


http://fayllar.org