1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

Bozor samarasizligi - bozorda turli xil anomaliyalarga olib keladigan qarorlarni qabul qilishdagi xatolar, shu jumladan narxlarning noto'g'ri o'rnatilishi, resurslarning samarasiz taqsimlanishi.
Iqtisodiy xatti-harakatlardagi anomaliyalar:

1. Afzallik effekti.

   
   

2. Egalik effekti.

   
   

3. Adolatsizlikni qabul qilmaslik.

   
   

4. O'zaro foyda.

   
   

5. Vaqtlararo iste'mol.

   
   

6. Joriy iste'molni afzal ko'rish.

   
   

7. Impulsli investitsiya.

   
   

8. Ochko'zlik va qo'rquv.

   
   

9. Poda harakati.

   
   

10. Cho'kib ketgan xarajatlar tuzog'i.

    
    

Bozor narxlari va daromadlaridagi anomaliyalar:

1. Qimmatli qog'ozlar daromadliligi (rentabelligi) sirlari.

   
   

2. Samarali ish haqi to’lash darajasi gipotezasi.

   
   

3. Narxlarning qattiqligi.

   
   

4. Arbitraj operatsiyalari uchun limit (chegara).

   
   

5. Dividendlar tuzog'i.

   
   

6. Sekin-asta kamayib borayotgan "quyruq" bilan taqsimlash (haddan tashqari oshirib (o’tkazib) yuborishga moyillik).

   
   

7. Kalendar effekti.

   
   

Iqtisodiy xulq-atvorni hisobga olgan holda, olimlar, qoida tariqasida, tahlil qilish uchun bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan uchta tarkibiy qismni ajratadilar:

1. оdam qaror qabul qilishidan oldin, odatda unda idrok etish, anglash, vaziyatni tushunish, ya'ni kognitiv (bilish bilan bog’liq) tarkibiy qismlari keladi;

   
   

2. tuyg'ular bilan ranglangan (yo’g’rilgan) sub'yektiv munosabat, ya'ni affektiv (hissiy) komponentlar;

   
   

3. harakat yoki aksincha, uni tarkibi, ya'ni konativ (amaliy-dinamik) komponentlar.

   
   

Iqtisodiy nazariyaning xulq-atvor iqtisodiyoti doirasida hal qilinadigan asosiy muammolari:

• kutilayotgan foyda nazariyasi uchun mustaqillik aksiomasining haqiqatga mos kelmaydigan sharti (asosi): iste'molchining tanlovini aniqlash uchun faqat alternativalar to'plamini bilish yetarli emas – qaror qabul qilingan vaziyatni ham hisobga olish kerak, chunki agent o'z yutuqlari va yo'qotishlarini hozirgi muhit sharoitlariga qarab har xil baholashi mumkin;

  
  

• barcha tovarlarning bir xilligiga doir zarur shart/asos (dastlabki zaxira effekti: agent dastlab olgan (oldindan ega bo’lgan) ne'matlarini almashish orqali olishi

  
  

mumkin bo'lgan boshqa narsalardan ko'ra ko'proq qadrlaydi; shunday qilib, boshlang'ich zaxira nuqtasi atrofida nostandart vaziyatlar yuzaga keladi);

v) inson xotirasi va hisoblash qobiliyatining nomukammalligi, eng yaxshi natijaga erishmaslikka olib keladi.
g) diskontlash muammosi (aslida agentlar uzoq muddatli kelajakni rejalashtirishdan ko'ra qisqa muddatli manfaatlarga ko'proq e'tibor berishadi).

2.