1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

2. Xulq-atvor iqtisodiyotining fanlararo tabiati 
Zamonamizning tez o'zgarib borayotgan iqtisodiyotida iqtisodiy xulq-atvorning xilma-
xil tomonlari alohida ahamiyatga ega bo'ldi. Zamonaviy dunyoda faoliyatning moddiy 
natijalari nomoddiy motivlarga, axloqiy tartib sharoitlariga, odamlarning umidlariga, 
ularning ishonchiga, hissiyotlariga va boshqalarga bog'liq bo'lib, 
ularning ta'siri 
iqtisodiy jarayonlarni tushuntiruvchi modellarda bu hodisalarning yo'qligiga mos 
kelmaydi.
(
эффект от которых никак не соответствует отсутствию данных явлений 
в объясняющих экономических моделях
) 
O'zgaruvchan reallik, fanlararolikning (iqtisodiy imperializm) yaqqol kuchayishi bilan 
bilish metodologiyasini o'zgartirishni va iqtisodiy xulq-atvorni to'g'rilash (tuzatish) 
uchun dala tadqiqotlaridan (eksperimental iqtisodiyot) amaliy foydalanishni talab 
qiladi. 
Ilmiy nazariyaga nisbatan koevolyutsiya deganda iqtisodiy xulq-atvor hodisasini 
ijtimoiy-iqtisodiy tizimning elementi sifatida turli fanlar nuqtai nazaridan birgalikda 
o'rganish, nazariyalarning birgalikda rivojlanishi, ularning parallel mavjudligi va 
evolyutsiyasi tushuniladi. Iste'mol nazariyalarining koevolyutsiyasi fanlararo, ya'ni bir 
xil hodisani umumiy iqtisodiy fan doirasidagi turli nazariy va amaliy nuqtalardan 
o'rganish va fanlararo, ya'ni iste'molni o'z ichiga olgan turli fanlarning paradigmatik 
metodologik tamoyillarini birlashtirishga asoslangan. Ko'p tarmoqli/ multidistsiplinar 
(polidisiplinar) usullarning amaliy ahamiyati nihoyatda yuqori, ular muayyan fanda 

---

vosita rolini o'ynaydi, ularning yordami bilan fan ob'yekti haqidagi ontologik va 
gnoseologik tasavvurlar o'zgarishi mumkin. Ko'p tarmoqli (multidistsiplinar) tahlil 
iste'molning iqtisodiy nazariyasini boyitadi va tizimli yondashuvning bir qismi sifatida 
amalga oshirilishi mumkin, bu nafaqat moliyaviy-iqtisodiy, balki insonning iqtisodiy 
faoliyatining ijtimoiy, falsafiy, madaniy, psixologik va tarixiy omillarini ham o'rganish 
imkonini beradi. 
Odamlar o'rtasidagi iqtisodiy almashinuv bozorni, narxlarning bozor mexanizmlarini, 
raqobatni muvofiqlashtiradi. Fanlararo yondashuv iqtisodiy faoliyat muhitini yanada 
murakkab aks ettiradi. Odamlarning xatti-harakatlari noaniqlik, to'liq bo'lmagan 
ma'lumotlar sharoitida shakllanadi. Agar bunga qarorlar qabul qilishdagi motivlarining 
xilma-xilligini, xulq-atvor iqtisodiyoti nuqtai nazaridan xarakterli deb hisoblanadigan 
odamlarga xos bo'lgan noratsionallik qo'shilsa, makroiqtisodiyotni modellashtirishda 
reprezentativ suby'ektining "qutqaruvchi funktsiyasi" yo'qoladi. 
Iqtisodiy almashinuvda “tartib” bo’lmagan, "standart" narx mexanizmi o'chirilgan, 
optimallashtirish printsipi ishlamaydigan, sub'yektlar reprezentativ bo’lmagan va 
hokazo 
sharoitda 
sub'yektlarning