1. Metalların təsnifatı. Metalların kristallik quruluşu

4. Çuqunun struktur və xassələrinə karbonun, silisiumun və manqanın
təsiri
Çuqunun tərkibindəki daimi qatışıqların (C,Si, Mn, S, P) miqdarı poladdakına nis-bətən çox
olduğundan, onlar çuqunun struktur və xassələrinə daha böyük təsir göstərirlər.
• Çuqunun təkibində olan ən vacib elementlər karbon və sislisium sayılır. Onlar
birlik-də karbonun qrafit şəklində ayrılmasına, çuqunun ərimə temperaturunun aşağı
düşməsinə,maye axıcılığının artmasına, qəlibin tam dolmasına kömək edirlər.
Çuqunlarda karbonun miqdarı praktiki olaraq 2-5%-ə qədər olur.
Karbon çuqunda həm qrafit və həmçinin də Fe3C –sementit şəklində olur.
Silisium ferrtidə həll olaraq onu möhkəmləndirir.Çuqunda karbonun miqdarının artması
silisiumun qrafitləşdirici təsirini gücləndirir.Çuqunlarda silisiumun miqdarı onların
nö-vündən asılı olaraq 03-0,5%-dək ola bilir.Silisiumun miqdarını dəyişməklə müxtəlif
struktur və xassələrə malik olan az silisiumlu ağ çuqundan tutumuş yüksək silisiumlu
lövhəli qrafitl, boz ferritli və kürəşəkilli qrafitli möhkəm çuqunlar almaq olur
• Manqan elementi qrafitləşməni çətinləşdirərək çuqunun «ağarmasını» yəni ağ çuqunun
alınmasına səbəb olur və onun bərkliyini artırır.Başqa bir tərəfdən manqan kükürdlə
biləşib (MnS) onu posaya çevrir, kükürdün və həmçinin də manqanın çuqunun
ağarmasına kömək edən təsirinin qarşısını alır.
Manqan karbonla (Mn3C) birləşməsi, yəni manqan karbidi əmələ gətirir.Polad və çuqunlarda
manqan karbidinin bir hissəsi sementitdə həll olub onun dayanıqlığını
artırır.Eyni za-manda manqan da ferritdə həll olaraq onun möhkəmliyini
yüksəldir.Çuqunda manqanın miq-darı 0,4-0,6%-ə qədər olur.Əgər manqanın midarı
göstərilən həddən çox olarsa, onda qrafit-ləşməni yaxşılaşdırmaq üçün çuqunda silisiumun miqdarını artıırmaq lazım gəlir. Ağ çuqun-larda manqanın miqdarı 3,5%-ə
qədər ola bilir.