1. Metallmaslar 1


 Magniy  karbonat angidridda yonishi


Download 1.04 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/4
Sana08.05.2020
Hajmi1.04 Mb.
#104268
1   2   3   4
Bog'liq
Anorganik-kimyo-nazariy-metallmaslar


45. Magniy  karbonat angidridda yonishi mumkin: 

2Mg+CO

2

=2MgO+C 

 

46. Quruq muzdan oziq-ovqat mahsulotlarini sovuq saqlashda foydalaniladi. 

 

47. H

2

CO



3

 beqaror modda bo`lib, faqat suvli eritmalarda bo`ladi. 

H

2

O+CO



2

=H

2



CO

3

.  



 

48. H

2

CO



3

 faqat ishqoriy va ishqoriy yer metallari oksidlari va gidroksidlari 

bilan ta`sirlashadi: 

H

2



CO

3

+CaO=CaCO



3

↓+H


2

H



2

CO

3



+2NaOH=Na

2

CO



3

+2H


2

Kislota mo`l bo`lganda nordon tuz hosil qiladi: 



H

2

CO



3

+NaOH=NaHCO

3

+H

2





 

49. Kuchli kislotalar karbonatlar, gidrokarbonatlarga ta`sir ettirilganda karbonat 

angidrid ajralib chiqadi: 

Na

2

CO



3

+2HCl→2NaCl+CO

2

+H

2



O; Ca(HCO

3

)



2

+2HCl→CaCl

2

+CO


2

+H

2





 

50. Karbonatlarning kislotalar bilan ta’sirlashuvida vodorod ionlari bog‘lab 

olinadi, shuning  

uchun kislotalarni neytrallashda karbonatlardan foydalanish mumkin. Qishloq 

xo‘jaligida tuproqning kislotaliligini pasaytirish va strukturasini yaxshilash 

uchun maydalangan ohaktosh ishlatiladi. 



 

51. Karbonatlar qizdirilganda karbonat angidridgacha o`tadi: 

CaCO


3

=CaO+CO


2

 

Gidrokarbonatlar qizdirilganda karbonat angidridgacha o`tadi: 



2KHCO

3

=K



2

CO

3



+CO

2

+H



2



 



52.  Na

2

CO



3

 eritmasiga CO

2

 yuborilsa NaHCO



3

 hosil bo`ladi: 

Na

2

CO



3

+CO


2

+H

2



O=2NaHCO

3

 



 

53. CaCO

3

 – stalagmit, stalaktiklar, ohaktosh, bo`r, marmar uning minerallari. 



 

54. Ca(HCO

3

)



2

 harorat ta`sirida: Ca(HCO

3

)

2



 = CaCO

3

+CO



2

+H

2



O 

 

55. Na

2

CO



3

 – suvsizlantirilgan soda. NaHCO

3

 – ichimlik sodasi, o`t o`chirish 



ballonlarini zaryadlash(to`ldirishda) ishlatiladi. 

 

8.1 Kremniy 

 

56. Qumtuproq – SiO

2

kaolin – Al



2

O

3



∙2SiO

2

∙2H



2

O, dala shpati – 

K

2

O∙Al



2

O

3



∙6SiO

2



 

Xusniddin Baxriddinovich                                                          +998 97 080 1997 

Telegram: @icc_kimyo 

57. Atomlarning nisbatan yaqin elektrmanfiylikka ega ekanliklari natijasida Si–H 

bog‘ining kam qutblanganligi, molekulaning qutbsizligi beshinchi, oltinchi, 

yettinchi guruhlar bosh guruhchalari elementlaridan farqli ravishda kremniyning 

vodorodli birikmasi kislotali yoki asosli xossalarni  

namoyon qilmasligiga sabab bo‘ladi. 

 

58. Kremniy kisloroddan keyingi 2 – o`rinda tarqalgan element. Kremniy 

gneyslar, granitlar, bazaltlar kabi tog` jinslari ko`rinishida uchraydi. 

 

59. SiO

2

+Mg=MgO+Si;  SiO



2

+2C=Si+CO 



 

60. 4% Si tutgan po`lat magnitlanish xususiyatiga ega. Undan transformatorlar, 

dvigatellar, generatorlar tayyorlanadi. 



 

61. 16% va undan ortiq Si tutgan po`lat (kislotaga chidamli po`lat) kimyo 

sanoatida apparat va uskunalar tayyorlashda ishlatiladi. 



 

62. Kristall holidagi toza kremniy radio va elektro texnikada yarimo‘tkazgich 

sifatida ishlatiladi. Ular quyosh nurini elektr energiyasiga aylantiradi. Kremniyli 

quyosh batareyalari, kosmik qurilmalarda energiya hosil qiluvchi qismlar 

tayyorlashda ishlatiladi. 



 

63. Kristall kremniy kulrang – po`lat ranglimetall yaltiroqligiga ega. 

 

64. Izotoplar soni 11(24→34) 

 

65. Qizdirilgan kremniy xlor, brom va oltingugurt bilan reaksiyaga kirishadi: 

Si+2Cl


2

=SiCl


4

; Si+2Br


2

=SiBr


4

; Si+2S=SiS

2

 

 



66. Kremniyning galogenli va oltingugurtli birikmalari gidrolizga uchraydi: 

SiCl


4

+2H


2

O=SiO


2

+4HCl 


SiS

2

+2H



2

O=SiO


2

+2H


2



 



67. Kremniy yuqori temperaturada uglerod bilan juda qattiq birikma – karborund 

(kremniy karbid)ni hosil qiladi. 

Si+C=SiC 

 

68. Karborunddan silliqlash va pardozlash toshlari tayyorlanadi. 

 

69. Qizdirilganda kremniy metallar  bilan silitsidlarni hosil qiladi: 

Si+2Mg=Mg

2

Si 


 

70. Metall silitsidlariga kislotalar ta`sir ettirilganda kremiyvodorod – silan  hosil 

bo`ladi: 

Mg

2

Si+4HCl=2MgCl



2

+SiH


4

 


Xusniddin Baxriddinovich                                                          +998 97 080 1997 

Telegram: @icc_kimyo 

 

71. Silan – rangsiz gaz, kuchli qaytaruvchi, havoda o`z – o`zidan alangalanib 

ketadi: 


SiH

4

+2O



2

=SiO


2

+2H


2

O +1427,2 kJ 



 

72. Kremniyning ham uglerodga o`xshab kremniyvodorodlari mavjud. Faqat Si lar 

soni 8 tagacha bo`lishi mumkin. Umumiy formulasi Si

n

H

2n+2



   n<8 

 

73. Si kislotalar bilan ta`sirlashmaydi. Ishqorlarning eritmalari bilan ta`sirlashadi: 

Si+2NaOH+H

2

O=Na


2

SiO


3

+2H


2

↑ 

 



74. SiO

2

 – qattiq, qiyin suyuqlanuvchan, atom kristall panjarali, suvda 

erimaydigan modda. Tabiatda kvars minerali holida uchraydi. Kvarsning tiniq, 

rangsiz kristalli tog` xrustali deb ham ataladi. Kremen, agat, yashma, qum – 

kvarsning shakl o`zgarishlari hisoblanadi. 

 

75. SiO

2

+2NaOH=Na



2

SiO


3

+H

2



O;   SiO

2

+Na



2

CO

3



=Na

2

SiO



3

+CO


2

SiO



2

+CaO=CaSiO

3

 

 



76. SiO

 ftorid kislotadan boshqa kislota bilan ta`sirlashmaydi: 



SiO

2

+4HF=SiF



4

+2H


2

O  SiF



4

 – gaz. 

 

77. Kvarsdan ultrabinafsha nurini o`tkazuvchi va kichik kengayish 

koeffitsiyentiga ega bo`lgan kvars oynasi ishlab chiqariladi. Kvarsdan simob 

lampalari va kimyoviy labaratoriya idishlari tayyorlanadi. Chunki uning 

suyuqlanish harorati  yuqori - 1500

℃. 

 

78. Metakremniy kislota – H

2

SiO



3

 karbonat kislotadan ham kuchsiz. Shuning 

uchun CO

2

 yoki karbonat kislota, H



2

SiO


3

 ni uning tuzlaridan siqib chiqaradi. 

Na

2

SiO



3

+H

2



O+CO

2

=Na



2

CO

3



+H

2

SiO



3

↓ - gelsimon cho`kma 



 

79. H

2

SiO



3

  osonlik bilan parchalanadi: H

2

SiO


3

→SiO


2

+H

2





 

80. Faqat ishqoriy metall silikatlari suvda eriydi. Na

2

SiO



3

 va K


2

SiO


3

 eritmalari 



suyuq shisha deb ataladi. 

 

81. Silikat sanoati: 

 a) Shisha ishlab chiqarish 

 b) Sement ishlab chiqarish 

 c) Keramika 



 

82. Oddiy shisha yoki boshqa shishalarni SiO

2

 va CaCO



3

 ni Na


2

CO

3



 bilan 

suyuqlantirib olinadi: 

CaCO

3

+SiO



2

=CaSiO


3

+CO


2

;     Na


2

CO

3



+SiO

2

=Na



2

SiO


3

 


Xusniddin Baxriddinovich                                                          +998 97 080 1997 

Telegram: @icc_kimyo 

Hosil bo`lgan shisha kalsiy va natriy silikatlarning kremniy(IV) oksidi bilan 

qotishmasidir. Oddiy shishani formulasi – Na

2

O∙CaO∙6SiO



2



 



83. Suyuqlantirilgan shisha sovutilganda birdan qotmasdan asta quyuqlashadi, bu 

esa unga xohlagan shakl berish imkonini beradi va bu orqali deraza oynalari, tola, 

naychalar, puflash va presslash orqali buyumlar tayyorlash imkonini beradi.  

 

84. Shishaning xossalari uning tarkibiga bog`liq. Na

2

CO



3

 o`rniga K

2

CO

3



 (potash

qo`shilsa, kimyoviy idishlar uchun pishiq, qiyin suyuqlanuvchan shisha olishimiz 

mumkin. K

2

CO



3

 va PbO qo`shilsa – xrustall (billur) nurni sindiruvchi, og`ir 

shisha olish mumkin. 

 

85. Rangli shishalar: CoO shishaga – ko`k rang, Cr

2

O



3

 shishaga – yashil rang

FeO shishaga – to`q yashil rang, Cu

2

O shishaga – qizil rang beradi. Au qo`shilsa, 



faqat qizil nurni o`tkazuchi rubin shishasini olish mumkin. 

 

86. Sement ishlab chiqarish uchun xomashyo( ohaktosh, bo`r va giltuproq) 

maydalanadi va aylanuvchi pechga yuboriladi, pechdagi harorat 450

℃ gacha 

ko`tariladi. Bunday haroratda H

2

O va CO


2

 chiqib ketadi. Natijada, qotuvchi massa 

bo`laklari – klinker olinadi. Klinker kukunga aylantirib sement olinadi. 

 

87. Sementga suv qo`shilsa qotuvchi massa olinadi. Sement xatto suvni ostida ham 

qotish xususiyatiga ega. 



 

88. Sement bog`lovchisini qum, mayda shag`al, yirik shag`al, toshlar bilan 

aralashtirilib beton olinadi. Beton ichiga temir sim, armatura va trubalardan karkas 

qo`yib temir – beton olinadi. 

 

89. Gildan tayyorlangan buyumlar keramika deb ataladi. 

 

90. Sopol (keramik buyumlar) tayyorlash uchun xomashyo – giltuproq, kaolin, 

qum, bo‘r, dolomitlar hisoblanadi. Sopol buyumlar asbobsozlik, elektrotexnika, 

radiotexnika sanoatida ishlatiladi. Bunday sopollar nozik sopollar deyiladi.  



 

91. Nozik sopollar tayyorlash uchun asosiy xomashyoga talk, glinozem, magniy  

oksid, titan birikmalari qo‘shib alohida tarkibli xomashyo tayyorlanadi. 

 

92. Sopol tayyorlash bosqichlari: Maqsadga muvofiq xomashyo tayyorlash →loy 

(sopol massasi) tayyorlash →qoliplarga quyish (ma’lum bir shakl berish) 



→quritish →kuydirish. 

 

Download 1.04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling