1-moddda O`zbekiston Respublikasi davlat tili O`zbek tilidir. 9-Modda
Download 117.64 Kb.
|
O`zbek tili
- Bu sahifa navigatsiya:
- 10-modda
- 3.Bir manoli va ko`p ma`noli so`zlar.
- Fonetik tamoyil
- Germaniya-olamoniya Yevro`pa-ovro`pa 5.Farqlash tamoyili
1.O`zbek tiliga davlat tili haqida. O`zbek tiliga davlat tili maqomi 1989-yil 21-oktabrda berilgan.Moddalar soni 30tadan iborat edi.1995-yilda 24taga qisqartirildi. Bulardan eng asosiy moddalar.1-moddda O`zbekiston Respublikasi davlat tili O`zbek tilidir. 9-Modda Davlat hokimyati va boshqaruv o`rganlarida ish davlat tilida yuritiladi va zaruriyatga qarab boshqa tillarga tarjima qilinadi.10-modda Korxonalar, muassasalar tashkilotlar va jamoat birlashmalarida ish yuritish hisob-kitob, statistika va moliya hujjatlari davlat tilida yuritiladi . 2.Yozuv va uning turlari. Yozuv turlari 1.Piktografik yozuv,2.Ideografik yozuv.3.Ierograflar yozuvi.4. Fonografik yozuv.5.Rus yozuvi.6.Arab yozuvi. 7. Lotin yozuvi. O`zbeklar quyidagi yozuvlardan foydalangan. 3.Bir manoli va ko`p ma`noli so`zlar. Gap ichida ham, gapdan tashqarida ham aynan bir ma’noni ifoda etuvchi so`zlar bir ma’noli so`zlar deyiladi. Masalan, kompas, marmar, morfologiya, taassurot, xulosa, gigiena, g`oya, mimika, qobiliyat, fonema. Nutqdan tashqarida bir ma’no, nutq tarkibida boshqa so`zlar bilan bog`liq holda yana boshqa ma’no ifodalovchi so`zlar ko`p ma’noli so`zlar deyiladi. Birdan ortiq leksik ma’no ifodalayotgani uchun ko`p ma’noli so`z sanaladi. 4.Terminlar. Terminlar 2 ga bo`linadi Umumiy terminlar, Xususiy terminlar. Umumiy terminlar sirasiga bir terminologik tizimning barcha yo`nalishlari uchun tushunarli bo`lgan atamalar kiradi.Misol uchun: Fizikaga oid Isssiqlik , JIsm,Elektr, Magnit, gaz, harakat singari atamalar kiradi. Xususiy atamalar esa faqatgina bitta mavzuviy guruh doirasida amal qiladi.Masalan yuqorida keltirilgan Fizikaga doir atamalar uning barcha sohalarda qo’llanilishi mumkin bo`lgan. Misol thermostat, kondensatsiya, kopelyar hodisalar singari tor iqtisos doirasida qo`llaniladi. 5.Nutq uslublari. O`zbek adabiy tilinida quyidagi asosiy nutq uslublari bor. 1.So`zlashuv uslubi. Kundalik hayotda oilada ko`cha-ko`yda ish joylarida va boshqa joylarda kishilarning fikr almashishi jarayonida qo`llanadigan nutq uslubi so`zlashuv uslubi sanaladi. 2.Ilmiy uslub .-Daliliy ma`lumotlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga asoslanuvchi , har bir fan sohasining o`zziga xos atamalariga tayanuvchi, fikrni aniq va mantiqiy izchil shaklda bayon qiluvchi uslub ilmiy uslub sanaladi 3.Publististik uslub .-ommaviy axborot vositalari (gazeta jurnal radio televideniya) uslubi , Oliy majlis yig`inlarida,turli xil anjumanlarda qo`llaniladigan nutq uslubi PUBLISTISTIK uslubi deyiladi. 4.Badiiy uslub .-ma`lum bir voqealikni badiiy tasvir vositalari orqali obrazli ifodalovchi va shu yo`l bilan tinglovchiga estetik tasir etuvchi nutq uslubi badiiy uslubdir 5.Rasmiy uslub-.Adabiy tilning yozma rasmiy shakliga xos bo`lib, muyyan nutqiy qolib, qa`tiy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega nutq uslubi rasmiy uslubdavlat idoralarida chiqariladigan qonunlar nizomlar hatlar rasmiy uslubda bo`ladi.bu sulubda barcha hujjatlar aniq qilib tuziladi. 6.Orfografik tamoyillari-5 ga bo`linadi 1.Fonetik tamoyil-qo`shimchalar qanday aytilsa shunday yoziladi.M:buloq+ga. 2.Morfologik tamoyil-so`z va qo`shimchalar talaffuziga so`z va qo`shimchalar tallafuziga qarab emas , qabul qilingan qoidalar asosida yoziladi.M:ketti emas ketdi.aytipti emas aytibdi. 3.Shakliy tamoyi-boshqa tillardan kirib kelgan so`zlar qanday yozilgan bo`lsa shu shaklda saqlanadi. M;ustol emas stol kabi. 4.Tarixiy-ananviy ta`moyil-bunga ko`ra so`zlar tarixan qanday yozilgan bo`lsa, bugungi kunda shunday yoziladi. M;Germaniya-olamoniya Yevro`pa-ovro`pa 5.Farqlash tamoyili- bu ta`moyil so`z ma`nolarining tutuq belgisi va urg`u yordamida farqlanishini tushuntiradi:sa`va –sava san`at-sanat kabi. 7.Ilmiy uslub turlari. 2ga bo`linadi. 1.Sof ilmiy uslub-muayyan fan sohasidagi kishilar uchun mo`ljallanadi.shu bois bu uslubda fanning ma`lum sohasiga doir atamalar keng qo`llananiladi. 2.Ilmiy ommabop uslub –ushbu uslub turida esa fan yutuqlarini keng ommaga yetkazish maqsad qilinad.shuning uchun bunday uslub publististik uslubga yaqinroq bo`ladi. Ma`lum fan sohasiga doir atamalar qo`llanilsa ham ,lkin bu atamalar xalqqa tushunarli bo`lishi uchun izohlanadi. Download 117.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling