1-Modul. Kirish. Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish r e j a

1-Modul.Kirish. Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish   R e j a: 1. Predmet maqsadi va unda ko‘riladigan masalalar. 2. Birinchi avtomatik qurilmalarning ishlab chiqarishda qo‘llanilishi. 3. EHM yaratilishi bilan avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi. 4. O‘zbekiston Respublikasi rivojlanishda avtomatlashtirishning roli.

Avtomatik qurilmalarni ishlab chiqarishda qo‘lanilishi XVII va XVIII asrlardan boshlangan. Ularga misol Polzunov yaratgan bug‘ mashinalarining avtomatik rostlagichi (1.1-rasm) va Djeyms Uat yaratgan markazdan qochma prinsipdagi avtomatik rostlagichning sanoatda qo‘llanilishidir. Bu avtomatik qurilmalarda mexanik rostlash usuli qo‘llanilgan.

XIX asrda elektr rostlagichni yaratilishi elektr lampalarni ishlab chiqarishini avtomatlashtirishga imkon berdi.

1830 yilda elektr releni kashf etilishi bilan elektromexanik rostlash qurilmalarini yaratishga imkon tug‘ildi.

XVIII asrda Nartov A.K jaxonda birinchi bo‘lib supportni yaratdi. Bungacha stanokda keskich qo‘lda ushlangan xolda detalga ishlov berilar edi.

1880 yilda AQSH da birinchi tokarlik stanokni Sensor qurdi.

Elektron lampalar va yarim o‘tkazgichlar yaratilishi bilan yanada davriy va murakkab avtomatik boshqarish tizimlari ishlab chiqish mumkin bo‘ldi

• Elektron lampalar va yarim o‘tkazgichlar yaratilishi bilan yanada davriy va murakkab avtomatik boshqarish tizimlari ishlab chiqish mumkin bo‘ldi
• 1944 yilda EHM yaratilishi natijasida juda murakkab texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishga sharoit tug‘ildi. Bunda xisoblash jarayoni, loyixalash, rejalashtirish, ilmiy – tadqiqot, ishlab chiqarish kabi ishlari avtomatlashtirildi.
• Sonli dastur yordamida boshqarish tizimlar dasturni tayyorlash, uni boshqarish blokiga kiritish hamda stanok va texnologik jarayonlarni boshqarishni moslashuvchan qildi. Shuningdek o‘zi moslashadigan boshqarish tizimlarni yaratilishga imkon tug‘ildi.

O‘zbekiston Respublikasining rivojlanishida avtomatlashtirish katta rol o‘nayapti. Xozirgi fan – texnika taraqqiyotida EHM larning keng qo‘llanilishi, jumladan xar xil sanoat tarmoqlarida, ishlab chiqarishlarda, ilmiy- tadqiqot, loyixalash va rejalashtirish ishlarida, hamda odam – mashina tizimida boshqarish vazifasini amalga oshiradi, avtomatlashtirish faqat texnikaning o‘zgarishigagina emas balki jamiyatni sotsial, iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga katta ta’sir etdi.

• O‘zbekiston Respublikasining rivojlanishida avtomatlashtirish katta rol o‘nayapti. Xozirgi fan – texnika taraqqiyotida EHM larning keng qo‘llanilishi, jumladan xar xil sanoat tarmoqlarida, ishlab chiqarishlarda, ilmiy- tadqiqot, loyixalash va rejalashtirish ishlarida, hamda odam – mashina tizimida boshqarish vazifasini amalga oshiradi, avtomatlashtirish faqat texnikaning o‘zgarishigagina emas balki jamiyatni sotsial, iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga katta ta’sir etdi.
• Respublikamizda xam EHM lar barcha ishlab chiqarish tarmoqlarida keng qo‘llanilmoqda. Ularga mashinasozlik, to‘qimachilik, qishloq xo‘jalik kabi sanoatlar kiradi. Ayniqsa mashinasozlik korxonalarida mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish ishlari muxim axamiyatga ega. Chunki bu sanoat boshqa ishlab chiqarish soxalarining rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liqdir.
• Avtomatlashtirish bilan ish unumdorligi oshadi, maxsulot tan narxi kamayadi, maxsulotning sifati yaxshilanadi va odam og‘ir jismoniy ishlardan va murakkab boshqarish ishlaridan ozod qilinadi.