1-Modul. Yosh va pedagogik psixologiya predmeti 1-ma`ruza. Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari Reja

Tayanch soz’ va iboralar: 

Yosh  davrlari,  yosh  bosqichlari,  ontogenez,  filogenez,  psixik  taraqqiyot, 

ijtimoiy muhit, ta’lim-tarbiya, psixika, evolyusiya guruh, jamoa, erkak, ayol, yosh 

o‘sishi 

 

1.1.  Yosh  va  pedagogik  psixologiya  fanining  predmeti,  maqsad  va 

vazifalari.  Yosh  va  pedagogik  psixologiya  faniga  oid  ilmiy  bilimlarning 

vujudga  kelish  tarixi.  Yosh  davrlari  psixologiyasi  fani  predmeti  to‘g‘risida  fikr 

yuritilayotganda inson yoshining turli yosh bosqichlarida kechishi, yosh o‘sishiga 

va  psixik  taraqqiyotga  ta’sir  ko‘rsatuvchi  omillar,  turli  ta’sirlar  tufayli  turlicha 

tarzda  ro‘y  beradigan  psixik  rivojlanish  xarakteristikasi  nazarda  tutiladi.  Demak, 

yosh  davrlari  psixologiyasi  fanining  mavzu  baxsi  turli  yoshdagi  odamlarning 

(bolalar,  o‘quvchilar,  kattalar,  erkaklar,  ayollarning  (ontogenezda)  tug‘ilgandan 

yoshining  oxirigacha  psixik  rivojlanish  jarayonini,  shaxsning  shakllanishi  hamda 

o‘zaro  munosabati  qonuniyatlarini  tahlil  qilishdan  iboratdir.  Yosh  davrlari 

psixologiyasi  insonda  turli  psixik  jarayonlar  rivojlanishining  o‘ziga  xos 

xususiyatlarini,  uning  har  xil  faoliyatini,  erkak  va  ayolning  jins  tafovvutlarini, 

shuningdek inson shaxsining tarkib topishini ilmiy jihatdan tadqiq qiladi. 

Jamiyat a’zosi sifatida kamol topayotgan bolada ijtimoiy muhit sharoitlari va 

o‘z  tabiatining  muayyan  hususiyatlari  evaziga  bilish  jarayonlari,  o‘ziga  xos 

xususiyatlari va ruhiy holatlari, ongi rivojlanib boradi. Bu jarayon alohida individ 

hayotida  ma’lum  ketma-ketlikda,  muayyan  qonuniyatlar  asosida  ro‘y  beradi.  Shu 

tufayli  yosh  davrlari  psixologiyasi  fani  predmeti  xususida  gap  borganda  turli 

yoshdagi  insonlar  psixik  rivojlanishining  xususiyatlari,  o‘ziga  xos  omillari, 

mezonlari  va  mexanizmlari  nazarda  tutiladi.  Demak,  ijtimoiy  hayotda,  TA’LIM-

tarbiya  jarayonida,  guruh  va  jamoalarda,  ishlab  chiqarishda  hamda  oilaviy 

munosabatlarda yosh davrlari psixologiyasi alohida o‘rin tutadi. Inson shaxsining 

tarkib  topishi  va  bilish  jarayonlarining  rivojlanishi  muammosini  psixikaning 

---

rivojlanishi  qonuniyatlarini  hisobga  olmay  turib  oqilona  hal  etib  bo‘lmaydi. 

Shuning uchun hozirgi ijtimoiy, siyosiy hamda kommunikativ omillarning roli kun 

sayin  ortib  borayotgan  kunda  «inson  omili»  masalasi  dolzarb  mavzuga  aylangan. 

Shaxsning barcha imkoniyatlarini to‘la to‘kis ro‘yobga chiqarish, ularning o‘zlarini 

namoyon  etishlari  uchun  keng  imkoniyatlar  yaratib  berish,  o‘sib  kelayotgan  yosh 

avlodning  intellektual,  ma’naviy  va  moddiy  jihatdan  o‘sishini  kafolatlash 

zamonaviy ta’lim-tarbiyaning bosh mezoni bo‘lishi lozim. 

Pedagogik  psixologiya  boshqa  psixologiya  fanlari  qatori  talabalarni  ilmiy-