1 Moylarni rafinatsiyalash va gidrogenizatsiyalash. Gidratlash mahsulotlarini olishda ishlatilishi

Davriy usulda dezodoratsiyalashni texnologik sxemasi (15-rasm). Rafinatsiyalangan yog’‘ (1) bakdan vakuum yordamida (4) dezodoratorga so‘rib olinadi. Dezodorator, ishlashdan oldin unda vakuum hosil qilinadi va o‘sha vakuum yordamida dezodorator yog’‘ bilan yarmigacha to‘ldiriladi. Yog’‘ 100⁰C gacha qizdiriladi va qizdirish davom ettirilgan holda dezodoratorga pastki qismdagi-barbatyordan ochiqg’ beriladi. Harorat 180⁰C ga chiqqach kerakli bo‘lgang’ miqdori beriladi (250 kg/soat). Yog’‘ni 180⁰C gacha ko‘tarilish vaqti 30 min. dan oshib ketmasligi kerak. Apparatdagi vakuum ejektorlar bloki yordamida hosil qilinadi. Apparatdagi qoldiq bosim 0,65 kPa(5mm sim. ust)dan oshmasligi kerak.
Dezodoratsiyaning harorati kokos yog’‘i uchun 180⁰C, salomas va qolgan o‘simlik yog’‘lari uchun 210-230⁰C atrofida bo‘ladi.
Dezodoratsiya jarayoni tugagach (dezodoratsiya vaqti 1,5-3 soat atrofida bo‘ladi) dezodoratsiya qilingan yog’‘ sovutish uchun (5) sovitgichga beriladi. Sovitgichda yog’‘ suv yordamida sovitiladi va (6) nasos bilan dezodoratsiya qilingan yog’‘ga mo‘ljallangan bakka tushadi. Sistemada vakuum (7) ejektorlar bloki yordamida hosil qilinadi. Dezodoratordan chiqayotgang’-havo aralashmasi (3) tomchi ushlagich dan o‘tib vakuum sistemasiga so‘rib olinadi. Tomchi (3) ushlagichda ushlanib qolgan yog’‘ tomchilari (2) tomchi to‘plagichda to‘planadi.
Ejektor sistemasining kondensatorlariga berilayotgan suv uzluksiz ravishda barometrik quduq(8)qa tushib turadi.
Dezodoratsiya qilingan yog’‘ni sifatini saqlab qolish uchun unga dezodoratsiya jarayonida limon kislotasi eritmasi (20 %)li 1 t yog’‘ uchun 0,6 l miqdorda qo‘shiladi. Bu usulni unumdorligi kuniga 20-25 tonnani tashkil qiladi.

15 – rasm. Davriy usulda dezodoratsiyalashni texnologik sxemasi.


Davriy dezodorator (16-rasm)da moyni qizdirish, deaeratsiya, dezodoratsiya va dastlabki sovutish ishlari bajariladi. Dezodorator qopqog‘ida (3) suxoparnik bor, unga (2) patrubka o‘rnatilgan bo‘lib, u ishlatilgang’ni, hid beruvchi moddalar bilan birga chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi. Suxoparnikning pastiga tomchi (4) ajratgich o‘rnatilgan, uning yordamida moy tomchilari ushlab qolinadi. Apparat devorining tashqi qismiga isitish (5) zmeevik o‘rnatilgan. Bu zmeevik yordamida qizdirish apparat devorida uchuvchan moddalarg’larining kondensatsiyasini oldini olish maqsadida amalga oshiriladi. Dezoratorni quyi qismiga (7)g’ barbotyori o‘rnatilgan. Apparat ichida uchta ikki qatorli zmeevik (6) bo‘lib, ularning har biri 10-12m² isitish yuzasiga ega. Isitish yuzasining kattaligi yog’‘ni 160-210C gacha tezlik bilan isitishga imkon beradi. Aynan shu zmeeviklar dezodoratsiyalangan yog’‘ni suv bilan sovutishga ham ishlatiladi. Yog’‘ apparatga (1) patrubka orqali kiradi va (8) patrubka orqali chiqib ketadi. Dezodoratorni umumiy sig‘imi 10m³ bo‘lib, unga 5,5t yog’‘ quyiladi. Dezodorator termometr, vakuummetr va namuna olish uchun moslama bilan ta’minlangan.

16 – rasm. Davriy dezodorator