1. Muhandislik-geologik tadqiqotlar va geodezik rejalash asoslarini yaratish

3.Er usti va grunt suvlarini qaytarish
Bu sikldagi ishlarga kiradi:

• 
  balandlikda joylashgan va suvni qochiradigan ariqlarni qurish, doinlaridan hosil boir va qor-muzni erigan suvlari). Yer usti suvlari , qushni yuqori uchastkalardan keluvchi va yaluvchilarga ajraladi.
  Qurilish maydoni yer usti suvlaridan himoya qilingan boxtatilib maydondan tashqariga qaytariladi. Suvlarni tongliklar hosil qilinadi. Suvni qochiradigan ariqlar yomgzatadi. Rejalashtirilgan kelayotgan suv hajmiga qarab suvni qochiruvchi ariqlar chuqurligi 0.5 m , kengligi 0.5...0.6 m dan kam booglmasligi kerak. Ariq novini suv yuvib ketmasligi suvni harakat tezligi qum uchun 0.5....0.6 m/s, qumoq gruntlarda 1.2...1.4 m/s dan oshmasligi kerak. Ariqlar doimiy qazilmalardan kamida 5 m va vaqtinchalik qazilmalardan kamida 3 m narida joylashishi kerak. Loydan toylama profili buylab nishabligi kamida 0.002 dan oshmasligi kerak. Ariqni devori va tubi chim, toshlar, shox-shabbalar bilan himoya qilinadi.
  yer usti suvlarini qaytarish uchun maydonni vertikal tekislaganda unga mayilish hisobiga eletronasos yordamida ishlovchi suv qaytaruvchi quvurlar tarmoglib maydonda suv kolmagan 0.3...0.4 m ga tushirishda qolgan ariqlar kurinishida qurilib , tubiga qalinligi 10...15 sm boal yoki sheben qatlami yotqiziladi.
  Yopiq drenaj lib, u dren materiallar (sheben, shagldiriladi. Drenaj arig diametri 125...300 mm bokiladi. Drenaj ariqlarini chuqurligi 1.5...2.0 m, yuqori qismi bop hollarda quvur ostiga qalinligi 0.3 m gacha boal qatlamida ustiga orta yoki kichik zarrali qum qatlami. Hamma qatlamlar qalinligi 40 sm dan kam emas.
  
• 
  4. 30 sm gacha mahalliy grunt qatlami.
  
  Ushbu drenajlar tutash poydevor qatlamlaridan suvni yiglishi va 0.005% dan kam bolishi kerak. Drenajlar bino va inshootlarni barpo etishni boshlangunga qadar yaratilgan boovakli beton va keramzit shishadan yasalgan quvurfiltrlar keng qollanilishi mehnat sarfi va ishlarni narxini ancha kamaytiradi. Ular diametri 100 va 150 mm , devorlari koovakli teshiklardan iborat quvur bol va qurilish maydoniga keluvchi yosish;
  
• 
  vaqtinchalik maishiy-xizmat xonalarini tayyorlash.
  

Qurilish maydonini muhandislik tallar qurilishini nazarda tol tarmoqlaridan foydalanishni va faqat zarurat bollar, ularni ham ikki tomonlama harakat qiladigan, bir tomonlamasi esa aylanma harakat tashkil qilinganda qurilishi nazarda tutiladi. Yo 3.5 m, obochina kengligi 1 m dan kam bollarda yotilmaydi.
Qurilish maydonidagi yo 0.08% gacha ruxsat etiladi. Yominlash uchun nishabligi 0.003% dan kam bolishi kerak.
Tayyorlov davrida vaqtinchalik kommunikatsiyalar tarmogminot liniyasi, yongminoti, hamma yordamchi xonalarga va binolarga, elektromexanizmlar otkazish elektrotaminlangan boiga olmasa septiklar (er osti tindirgichlari) orar joyi va tasilib kerakli nishon va yozuvlar bilan belgilanadi.
Qurilish maydoni vaqtinchalik binolar bilan jihozlanadi: yechinish-kiyinish xonalari, oshxona, dush xonalari, ish yurituvchi kontorasi, sanuzellar, qurilish materiallari asboblarini asrash omborlari, ayvonlar va boshqalar. Vaqtinchalik binolar uchun ajratilgan maydon yer usti suvlari oqishini tazilishi kerak bogminoti
Zamonaviy industrial qurilish ishonchli geodezik talishini talab qiladi. Koma va monolit binolar konstruksiyalarini barpo etish aniqlik va tori ornatilgan qoilishi ishlarni bajarishni qiyinlashtiradi, ayrim elementlarni va umuman binoning yuk korglib, ularning bir qismi tayyorlov davri ishlariga kirsa, qolgan qismi bevosita binoni barpo etishda amalga oshiriladi. Unga kiradi:

• 
  binoda oqlarni qavatlarga kolgan geodezik rejalashtirish planini yaratish ;
  
• 
  har bir montaj qilinadigan qavatni qavatlararo yopmalarida oraliq va yordamchi ornatuvchi chiziqlarni belgilash;
  
• 
  qavatlarda montaj gorizontini aniqlash;
  
• 
  qavatlar bozish.
  

Binoning poydevorlarini chola yopmasida orni belgilanadi. Har bir bosh oyidagi tartibda koqi mahkamlangan shtir ustida joylashgan holda oqi boqi belgilanadi. Xuddi shuningdek boshqa bosh ochiriladi.Odatda oyoq yordamida chiziladi, bundan tashqari qushimcha ravishda oq binoga maydonning ikki joyida mahkamlangan ochiriladi. Loyihadagi va amaldagi oylama ondalang olishi mumkin.
Qurilish maydonining sharoitlari va binoning konstruktiv xususiyatlariga bogqlarni boshlangchirish yotiq yoki vertikal proeksiyalash usuli bilan amalga oshiriladi. Yotiq proeksiyalashda teodolit koqni chizigrnatiladi. Binoning sokolida oqni orayopmaga proeksiyalash uchun uning stvorida vizirli nishon (ko shoqulli uchoyoq) oqni holati orayopmaga kochirish sxemasi:

1 reykalar; 3, 7 ruletkaga o ruletka; 6 ishchi reper; a va b yicha sanoqlar
Vertikal proeksiyalash usuli yuqori qavatli (16 qavatdan yuqori) yoki qurilishni tor sharoitlarida qoqlarni qavatlarga koqlarida emas, parallel siljitilgan bondalang chiziqlarda joylashtiriladi.
Koqlar soni binoning konstruktiv xususiyatlariga bogndalang oylama ochiriladi. Karkasli binolarda hamma bondalang ochiriladi.
Har bir qavatda montaj gorizonti nivelir yordamida aniqlanadi. Karkasli binolarda kolonna bosh qismini tayanch yuzasi, kran osti tornatiladigan konsollar, yirik panelli va monolit binolarda rnatiladigan yerdagi panellar va qavatlararo yopmalarni yuzalari nivelirlanadi.
Montaj gorizonti sifatida eng baland noyidagi tartibda aniqlanadi. Panel (kolonna, bloklar) ong mel yoki rangli qalam bilan mayaklar o nivelir reykasini ornatilib mayaklar uchun belgilangan joylar nivelirlanadi va reykadagi sanoqlar yoziladi. Aniqlangan eng baland nuqta va montaj chokini minimal qalinligini elgan binolarda bitta montaj gorizonti, bundan ham uzun bolgan ustunlarni, kran osti toq chizigrnatishda rejalashtirish oqlariga nisbatan amalga oshiriladi. Kolonnalar qatorini vertikalligi tekshirilgandan sosin va fermalarga tayanch bondalang yuza qismi nivelirlanadi. Kolonnalarni montaji va nivelirlashlari tugagandan sosin va fermalar orni aniqlanadi. Nivelirlashni bajarishni soddaroq yoyidagicha. Montaj qilishdan oldin yerda turgan kolonnani baland qismidan yoki konsolidan pastki qismiga qarab butun songa teng olchanadi va shu sathda bolgan masofa 1.5 m dan ortiq bornatilib bong nivelirlashni shu pastki gorizont boqlariga nisbatan holatini hujjatli qayd qiladigan geodezik ijro etish sxemasi bajariladi. Bu yigtiborga olishni va yuqori qavatlar konstruksiyalari montajini holatini korrektirovka qilish imkonini beradi.
Geodezik ishlarda keng doiradagi asboblar qo lazer-teodolitlar, lazer-nivelirlar, vertikal proeksiyalash asboblari, uzoqlik op qavatli binolarni montajining rejalashtirish ishlarida pazer sistemalarini qonalishida joylashtiriladi, hamda binoning boqiga parallel ri burchak ostida yuqori qaytargichga ornatilgan qabul qiluvchi apparaturaga yolib, ular nurning ogrnatilganligini nazorat qilishga imkon beradi.
Lazer texnikasini qoliq emasligi, mavjud geodezik asboblarga nisbatan yanada aniqroq natija olishga imkon beradi.
Nazorat savollari:
1.Muhandislikgminoti
http://hozir.org