1. nazariy qism matLab Simulink paketida modellashtirish

1-bo`lim. Berilgan ko`rinishdagi signal modelini shakllantirish va vizualizatsiya qilish.

1-topshiriqga qo`yilgan masala: Y=(1-2sin(3t))² +5tan(7t)+

Berilayotgan signal funksiya davomida qanday harakat signaliga ega ekanligini ko`rib chiqamiz. Constant dan ikki bo`lakga ajratish kerak , so’ng gain qurilmasiga sichqonchani o’ng tugmasini ikki marta bosish orqali kerakli qiymat berish mumkin bo’ladi. Vaqtga bog`langan sinus o`zgaruvchini integrator ya`ni (o`zgartirgich) uning koifisenti gain ga 3 sonini kiritamiz, undan keyin trigonometric function ga sin ya`ni sinus ostida ekanligi, undan keyin sinusning koifisenti gain1 ga -2 sonini kiritamiz, son va sinusdan chiqgan soning umumlashtirsak Add qurilmasi bilam birlashtirib undan chiqayotgan qismiga undan keying amal bajariladi ya`ni kvadrat belgisi bizga math function ga kiritamiz va start simulation tugmasi bosilgandan so`ng, scope operatorini aktivlashtiramiz va signalni grafigini ko`ramiz.

1-rasm


2-rasm Signal ko’rinishi
2-topshiriqga qo`yilgan masala:
Berilayotgan signal funksiya davomida qanday harakat signaliga ega ekanligini ko`rib chiqamiz. Constant dan ikki bo`lakka ajratamiz , so’ng gain2 qurilmasiga 5 soni kiritiladi va vaqtga bog`langan cos o`zgaruvchini integrator ya`ni (o`zgartirgich) uning koifisenti gain ga 2 soni kiritiladi, undan keyin trigonometric function ga sin ya`ni sinus ostida ekanligi, undan keyin sinusning koiyfisenti gain1 ga 1.5 kiritamiz, son va sinusdan chiqgan soning umumlashtirsak Add qurilmasi bilan birlashtirib undan chiqayitgan qismiga undan keying amal bajariladi ya`ni ildiz belgisi bizga math function ga kiritamiz va start simulation tugmasi bosilgandan so`ng unda keyin scope da signalni grafigini ko`ramiz.

3-rasm

4-rasm

3-topshiriqga qo`yilgan masala:

Berilayotgan signal funksiya davomida qanday harakat signaliga ega ekanligini ko`rib chiqamiz. Constant dan integrator kirib chiqishda ikkiga bo`linadi bir qismi 1/3t va cos(3 /5t) ni ifodalash uchun gain2ga 1/3 ni va undan chiqgan natijani product ga kiradi yana bir gain1 ga cos ostidagi son 3 /5 kiritiladi va undan chiqib math function ga kiradi, undan chiqgan natija product ga kiritamiz, birinchi integrator bo`lingan joyga math function joylashtirammiz,undan chiqgan natijani gain ga -3 kiritamiz, undan chiqgan qiymat math function ga kiradi, undan chiqgan signal ham product ga kiritiladi. Xosil bo`lgan ko`paytma funksiyani scope da ko`rish uchun start simulation tugmasi bosilgandan so`ng unda keyin scope da signalni grafigini ko`ramiz.
4-rasm

5-rasm

4-topshiriqga qo`yilgan masala:

Berilayotgan signal ikkiga bo`linadi,1.1 biri gain ga undan chiqgan siganal add qo`shiladigan joyga kiritiladi.1.2 Ikkinchi qismi integrator ga kiradi, undan chiqib uchga bo`linadi. 1.2.1 Biri gain ga undan chiqgan siganal add qo`shiladigan joyga kiritiladi,1.2.2 ikkinchi qismi integrator ga kirib ikkiga ajraydi, 1.2.2.1biri gain ga undan chiqgan siganal add qo`shiladigan joyga kiritiladi,1.2.2.2 ikkinchi add1 ga kiradi. 1.2.3 uchinchi gain ga undan chiqgan siganal add1 qo`shiladigan joyga kiritiladi. 1.2.2.2 va 1.2.3 qo`shilib, undan chiqib math function ya`ni (sqrt) ga kirib, undan chiqgan signal add ga kiritiladi. Ularning to`rttasini ham algebraic qo`shiladi. Hosil bo`lgan yig`ndi signalni scope da ko`rish uchun start simulation tugmasibosilgandan so`ng unda keyin scope da signalni grafigini ko`ramiz.
6-rasm


8-rasm

5-topshiriqga qo`yiladigan masala:

Berilgan ikki funksiyaning minimum nuqtalarini aniqlash uchun avvalo berilayotgan signalni ikkiga bo’lamiz. 1.1 biri gain2 ga kiradi,undan chiqgandan keyin add ga kiritiladi . Ikkinchisidan chiqgan signalni integrator ga kiritamiz va undan chiqgan signal ikkiga bo`linadi. 2.1 biri math function ga kiritiladi , undan chiqgan signal esa add ga kiritiladi. 1.1 va 2.1 dan kirgan signallarni algebraik yig`indisidan chiqgan signal min ga kiritiladi. 2.2 qismidagi signal gain1 ga kiradi va undan chiqgani esa u ham min taqqoslagichga kiritiladi. Ulardan hosil bo`lgan signalni ko`rish uchun start simulation tugmasini bosgandan so`ng, scope da signalni grafigini ko`ramiz.

9-rasm

10-rasm

6-topshiriqga qo`yilgan masala:

Berilgan funksiyamizning grafigini to`liqligicha ko`rish uchun har bir qismini kiritib chiqamiz. Berilgan signalimizni ikki bo`lakga ajratamiz .1.1 biri gain2 ga kiritiladi va undan chiqgan signal add ga kiritiladi. 1.2 ikkinchi bo`lak integrator qilinadi va u ham gain1 ga kiritiladi va undan chiqgan signal add ga kiritiladi. Ularni algebraik yig`ndisidan keyingi jarayan molel ya`ni abs qurilmasiga kiritiladi. Undan chiqgan signalni ko`rish uchun start simulation tugmasi bosilgandan so`ng unda keyin scope da signalni grafigini ko`ramiz.

11-rasm
12-rasm

2-bo`lim. Struktura sxemalarni shakllantirish.

Ellips tenglamasining parametric topshirig’i asosida XY Graph virtual ikki koordinatali registr ekranida ellips figurasini ishlab chiquvchi tizimning struktura sxemasini shakllantirish.
7-topshiriqga qo`yilgan masala:

Berilgan funksiyamiz yordamida girafiklarini quramiz. Bizga hardoyimgidek constant da emas Ramp ko`rinishidagi signal beramiz, undan chiqgan signal gain ga kiradi ya`ni cos va sin ostidagi faza bir xil bo`ladi. Undan chiqgan signal ikkiga bo`linadi. Bular Trigonometric Function qurilmasiga sin va cos ikkalasiga kiradi. Har biridan chiqgan signalga o`zining A va B qiymatli gain qurilmalariga kiradi. Ulardan chiqgan har bir signal Scope va XY Graph ga kiritiladi. Scope da grafiklar o`tishni ko`rsatsa, XY Graph qurilma A va B nuqtalardagi eillps ko`rinishni namoyon qiladi.

13-rasm

14-rasm
15-rasm

8-topshiriqga qo`yilgan masala: X(t)=(21-12t)*sin(π/3t),Y(t)=(21-12t)*cos(π/3t).

Spiral matematik modelining parametrik topshirig’i asosida XY Graph virtual ikki koordinatali registr ekranida spiral figurasini ishlab chiquvchi tizimning struktura sxemasini shakllantirish.
Berilgan masalada X va Y kordinatasi bo`yicha tebranish tenglamasi berilgan, Scope bilan tebranish ampilituda holatini ko`rsak. XY Graph da siperalsimon ya`ni fazoviy ko`rinishi ifodalanadi. Bunda ham yuqorida qilingan amallar bajariladi. Umumiy ko`paytmani Product yordamida birlashtiriladi va XY Graph ga kiritiladi.
16-rasm 16-rasm
17-rasm 18-rasm

9-topshiriqga qo`yilgan masala :

Tayanch funksiyalar tizimi generatorining struktura sxemasini qurish
Berilgan funksiyani o`zgartirgich yordamira, birin-kettinlik bilan signallarni o`tish jarayoni va qo`shilishi , bu bus creator yordamida o`tkaziladi va scope ga beriladi.

19-rasm
20-rasm
10-topshiriqga qo`yilgan masala:

Tayanch funksiyalar tizimi generatorining struktura sxemasini qurish
Berilayotgan funksiyani sin va cos ya`ni kordinata boyicha tebranishlar 6 xil signallarni , kayfisenti ga xar hil ko`rinishdagi birin ketinlikdagi qiymatlar gain yordamida kiritiladi. Gain qurilmasidan chiqgan signal ikki qisimga bo`linadi . biri sin ga, ikkinchiga cos ga kiritiladi. Har biridan kiritilgan signal Bus Ceartorlarga birchisini biriga, ikkinchisini ikkinchiga kiritiladi. Har birdagi signallar qo`shilib , ulardan chiqgan signalarni scope da ko`rinishlarini hosil qilib ko`ramiz.
21-rasm
22-rasm

11-topshiriqga qo`yilga masala:

Berilgan signallar biri o`zgarmas , chiziqli va sinusoidal ko`rinishdagi signalarni qo`shish uchun ,berilgan constant birlik signal berilgandan so`ng ikki qisimga ajratilgan 1. Gain ga kuchaytirigich ulanadi. 2. Ikkinchidan chiqgan signal integrator ga kiradi va undan chiqgan signal ikkiga bo`linadi.2.1 Gain ga kuchaytirigich ulanadi. 2.2 Trigonometric Function qurilmasiga sin ga ulanadi. Ulardan chiqayotgan signallar Bus Ceartor ga kiritiladi va unda birlashtiriladi. Ularni silnalarni ko`rish uchun Scope qurilsiga ulanadi va unda hosil qilinadi.
23-rasm

24-rasm
12-topshiriqga qo`yilgan masala:

Quyidagi bo`limda yuqorida ko`rib o`tilganlarning struktura sxemalari va virtual ekranlarda o`lchash vositalarining modellashtirish natijalari keltirilgan. Kurs ishini bajarishda dastlab modelning struktura sxemasini tuzib olish va sozlash tavsiya etiladi.

25-rasm
III Xulosa
Zamonaviy kompyuter matematikasi matematik xisoblarni avtomatlashtirish uchun Eurika, Gauss, Derive Mathcad, Maple va boshqa dasturiy tizimlar va dasturlarning to’plamlarini taklif qiladi. Biz o’rganayotgan Matlab imkoniyatlari va maxsuldorligi yuqoriligi bilan ajralib turadi. Matlab matrissaviy amallarni qo’llashga asoslanadi. Men bu Kurs ishini tayyorlash jarayonida Simulink paketidan samarali foydalanib modellash proseduralarini tashkil qilish usullarini o’rgandim. Simulink dinamik sistemalarni modellashtirish, imitatsiya va taxlil qilish uchun interaktiv vositadir. U grafik blok diogrammalarni qurish dinamik tizimlarni imitatsiya qilish, tizimlarni ishlashini tekshirish va loyihalarni mukammallashtirish imkonini beradi. Simulink Matlab bilan to’la integrallashgan.
Simulinkning asosiy biblotekasi va uning bo’limlari quyida ko’rsatilgan.
Continuous chiziqli bloklar;
Discrete diskret bloklar;
Functions & tables funksiyalar va jadvallar;
Math matematik amallar bloklari;
Nonlinear chiziqli bo’lmagan bloklar;
Signals & Sytems signallar va tizimlar;
Sinks registratsiya qiluvchi qurilmalar;
Sources signallar va tasirlar manbalari;
subsystems ost tizimlar bloklari.
Kurs ishimizni tayyorlashda ramp, scope, stop simulation, constant, XY graph, summator, integrator, gain, add,product,stop,triganometrik function,MinMax,step math function, Abs bus creator priborlardan foydalandik. Bu priborlar qanday ishlashini, nima uchun ishlatilishini o’rganib oldik.