1. oksidlarning tiklanish jarayonlari Temir oksidlarini tiklanish jarayonining termodinamikasi

Temir (II)-oksidining karbotermiyasi

Temir oksidlari ichida eng oxirgi bo’lib tiklanadigan oksid bu vyustitdir (FeO). Fe3O4 ning tiklanishidan keyin hosil bo’lgan vyustit uglerod yordamida metallik temir ko’rinishigacha tiklanadi:

 
Ba’zi reaksiyalarda elementlarining oksidlanish darajalari o ‘zgaradi: elektronini bergan elementlar oksidlanadi va aksincha, elektron qabul qilganlari esa qaytariladi. Reaksiyalarda shunday qarama-qarshi jarayonlar bir vaqtning o‘zida sodir bo’ladi.
Elektorn bergan elementlar qaytaruvchilar, ularni qabrti qilgan elementlar esa oksidlovchilar deb atatadi.
Masalan, 2Zn + O₂ = 2ZnO. Bu reaksiyada rux elementi o‘zining tashqi valent pog‘onasidagi elektronini kislorod atomiga berishi natijasida oksidlanadi, kislorod atomi esa ikkita elektron qabul qiladi, ya’ni o ‘zi qaytariladi. Rux elementi qaytaruvchi, kislorod esa oksidlovchi vazifasini bajardi.
Moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajalari o’zgarishi bilan sodir bo’ladigan jarayonlar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deb ataladi.
Ba’zi reaksiyalarda elementlarining oksidlanish darajalari o ‘zgaradi: elektronini bergan elementlar oksidlanadi va aksincha, elektron qabul qilganlari esa qaytariladi. Reaksiyalarda shunday qarama-qarshi jarayonlar bir vaqtning o‘zida sodir bo’ladi.
Elektorn bergan elementlar qaytaruvchilar, ularni qabrti qilgan elementlar esa oksidlovchilar deb atatadi.
Masalan, 2Zn + O₂ = 2ZnO. Bu reaksiyada rux elementi o‘zining tashqi valent pog‘onasidagi elektronini kislorod atomiga berishi natijasida oksidlanadi, kislorod atomi esa ikkita elektron qabul qiladi, ya’ni o ‘zi qaytariladi. Rux elementi qaytaruvchi, kislorod esa oksidlovchi vazifasini bajardi.
Moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajalari o’zgarishi bilan sodir bo’ladigan jarayonlar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deb ataladi.
Metallar va metallmaslarning oraliq oksidlanish darajadagi birikmalari ham oksidlovchi, ham qaytaruvchi xossalarga ega bo’ladi.
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining tenglamalaridagi stexiometrik koeffitsientlarni tanlashda ikkita usul mavjud. Ularning ikkalasi ham bir xil holatga asoslanadi:
oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida qaytaruvchining bergan elek­tronlar soni oksidlovchi qabul qilgan elektronlar soniga teng.
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining mohiyati.
Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalari tabiatda keng tarqalgan bo’lib ularga nafas olish, oksidlanish, fotosintez kabi reaksiyalarni olish mumkin. Analitik kimyoda keng qo’llaniladigan oksidometriya oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga asoslangan bo’lib, eritmadagi oksidlovchi va qaytaruvchilarning miqdorini hajmiy analiz bilan aniqlash usulidir.
Oksidometriya farmatsiyada, biologik kimyoda, tibbiiy va klinik tekshiruvlarda, masalan, Cu2+ , K+ ionlari konsentratsiyasini, aseton, gidroxinon, antipirin, askorbin kislotani, fermentlardan katalaza peroksidini aniqlashda keng qo’llaniladi.
Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikkiga bo’lish mumkin.

-1 +5 -2 +1 -2 +1 +5 -2
HPO3+H2O=H3PO4
• +1 +4 -2 +4 -2 +1 -2
H2SiO3→SiO2+H2O
• +2 +6 -2 +1 -1 +1 +6 -2 +2 -1
HgSO4+2NaCl=Na2SO4+ HgCl2
Reaksiya davomida elementlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar
• +1 +5 -2 +4 -2 0 +1 -2
HNO3=4NO2+O2+H2O
• +1 +4 -2 +1 -2 0 +1 -2
H2SO3+ H2S=S+H2O
0 0 +3 -2
Fe+O2= Fe2O3
Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalari - reaksiya davomida elementlarning oksidlanish darajasi
o’zgaradigan
reaksiyalar