1. O‘zbek adabiy tili va uning tarixiy bosqichlari. O‘zbek adabiy tili haqida


Download 336.21 Kb.
bet36/94
Sana08.03.2023
Hajmi336.21 Kb.
#1253836
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   94
Bog'liq
Ona tili ma\'ruza1

Unlilar imlosi
Yangi imlo qoidalarida unli harflarning yozilishiga keng o’rin ajratilgan.
A a harfi savol, zamon, bahor so’zlarida «o» kabi aytilsa ham doim «a» yoziladi.
O oharfi boshqa tillardan kirgan quyidagi so’zlarda «a» kabi talaffuz etiladi, biroq hamisha «o» yoziladi: kollej, monitoring, dekoratsiya, omonim,okulist…
Yoki tonna, noyabr, boks kabi so’zlarda «o» «o’» kabi aytiladi.
I i harfi bilan, til, tilak, har xil, qism kabi so’zlarda qisqa aytiladi; badiiy, ommaviy, Lutfiy kabi so’zlarda cho’ziq aytiladi, lekin doim «iy» yoziladi.
U uharfi yutuq, butun, tovuq, sovun kabi so’zlar , «i» ga monand talaffuz etilsa-da, qoidaga binoan «u» yoziladi.
O’ o’harfi o’zbek, o’lka, o’simlik kabi so’zlardan old qator, o’rta-keng, lablangan unli tovushni ifodalash uchun yoziladi.
E eharfi e’lon, ehtirom, fe’l, bermoq, meros, mone, tole, kofe kabi so’zlarda old qator, o’rta keng, lablanmagan unli tovushni ifodalash uchun yoziladi.
Undoshlar imlosi
1. «B» tovushi bazi so’zlarda «p», «v» tarzida aytilsa ham «b» yoziladi.
2. Bazi so’zlarda «v» tovushi «f» tarzida talaffuz qilinsa-da, doimo «v» yoziladi.
3. Ayrim hollarda «f» tovushi «p» kabi aytiladi, lekin har doim «f» yoziladi.
4. Ko’p so’zlarda «d» tovushi «t» tarzida aytilsa-da, har vaqt «d» yoziladi.
5. Ko’pgina so’zlarda «z» tovushi «s» deb o’qilsa-da «z» deb yoziladi.
6. J j harfi jon, jahon, juma, g’ijjak, vaj so’zlarida til oldi, jarangli, portlovchi «dj», jurnal, ajdar, garaj, tiraj so’zlarida esa til oldi, jarangli, sirg’aluvchi «j» undosh tovushini ifodalash uchun yoziladi.
7. Sh sh harfi ikki tovushni ifodalasa, oraga tutuq belgisi qo’yiladi: Is’hoq, as’hob kabi.
8. Ch ch harfi chumoli, choy, achchiq, soch kabi so’zlarda til oldi, jarangsiz, qorishiq undosh tovushni ifodalash uchun yoziladi.
9. R r, L l,N n, G g, K k, Y y, Ng ng, Q q, G’ g’, X x, H h harflari so’zlarda muayyan tovushni ifodalash uchun yoziladi.
10. Ayrim so’zlarda «d» va «t» undoshlari tushib qolsa ham yozuvda doimo ifodalanadi.
11. Xuddi shuningdek, metall, kilovatt, kongress kabi so’zlar oxiridagi qo’sh undoshlardan biri talaffuzda tushirilib qoldirilsa ham yozuvda hamisha ifodalanadi.
12. Tutuq belgisi ayrim so’zlarda unlidan keyin kelib, uning cho’ziqroq aytilishini ta’minlaydi.
13. Mo‘jiza, mo‘tadil, mo‘tabar kabi so’zlarda «o‘» unlisi cho’zib o’qiladi, lekin tutuq belgisi qo’yilmaydi.
14. San’at, in’om, mas’ul kabi so’zlarda unlidan oldin qo’yilib, uning undosh tovushdan ajratib aytilishini ta’minlaydi.

Download 336.21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling