1. O'zbekiston ta’lim tizimida Media savodxonlik va axborot madaniyati

Axborot urushi (
inglizcha
: information war) — maxsus
tayyorlangan 
maʼlumotlarni 
tarqatish va 
oʻzlariga oʻxshash tashqi taʼsirlarga qarshi 
turish orqali tomonlarning 
oʻzaro qarama-qarshilig Axborot urushi tushunchasi 
tarixan ingliz tilidan „axborot va psixologik urush“ atamasining tarjimasi 
boʻlib, 
maʼlum bir rasmiy hujjat yoki ilmiy nashr kontekstiga qarab axborot qarama- 
qarshiligi", yoki „axborot va psixologik urush“ kabi atalishi mumkin
[1]
.
Manoilo A.V. (2005) 
taʼrifiga koʻra, axborot urushi — bu tinch aholiga, 
hokimiyatlarga va (yoki) 
qurollanganlarga 
taʼsir koʻrsatish orqali siyosiy, iqtisodiy, 
harbiy yoki 
strategik 
darajadagi boshqa maqsadlarga erishishga qaratilgan 
insoniyat jamoalari 
oʻrtasidagi qarama-qarshilik jarayoni. Bunda qarama-qarshi 
tomonning 
kuchlari, 
maxsus tanlangan va tayyorlangan axborot, axborot 
materiallarini tarqatiladi va 
oʻz tomonida bunday taʼsirlarga qarshi kurashiladi.
„Axborot-psixologik urush“ atamasi rus tiliga AQSh harbiy doiralari 
lugʻatidan
olingan
[1]
.
Jorj Pocheptsovning (2000) ishida, I. I. Zavadskiy (1996)
[2] 
ishiga qisman iqtibos 
keltirgan holda, axborot urushining hujumkor va mudofaa tarkibiy qismlariga ega 
boʻlgan taʼrifi berilgan, bu uning „Arxitekturasini“ maqsadli loyihalash va 
rivojlantirishdan boshlanadi. Qaror qabul qiluvchilarga barcha turdagi nizolarda 
aniq 
maʼlumot ustunligini taʼminlaydigan qoʻmondonlik, boshqaruv, aloqa, 
kompyuterlar va razvedka tizimi
Oddiy urushlardan farqi
Tahrirlash
 
Jorj Pocheptsov (2000) ishiga 
koʻra, oddiy urush va axborot urushi oʻrtasidagi 
farqlarni yetti blokga guruhlash mumkin
[3] 
: 
1. axborot urushi moslashuvchan qurol arsenaliga va yuqori darajada oldindan 
aytib 
boʻlmaydigan hususiyatga ega; 
2. axborot urushida faqat hududlarni bosqichma-bosqich egallab olish mumkin; 
3. axborot urushida bir xil odamlarni (yoki ularning ongida individual tematik 
jihatlarni), loyqa mantiqiy ishlarni bir necha marta 
qoʻlga olish imkoniyati 
mavjud; 
4. axborot urushida urushayotgan tomonlarni biron bir guruhga mansubligi 
yoki 
maʼlum bir ijtimoiy rolni bajarishi asosida ajratib boʻlmaydi; 
5. axborot urushida dushmanga 
taʼsir sezilmaydi va xayrixoh shaklga kirishi 
mumkin; 
6. axborot urushida 
taʼsirlar tanlab olinadi va aholining turli qatlamlarini turli 
yoʻllar bilan qamrab oladi; 
7. axborot urushida asosiy xavf — bu 
koʻrinadigan vayronagarchilikning 
yoʻqligi. Natijada jamiyatning himoya mexanizmlari ishga tushmaydi. 

---

52 
Insoniyat tarixidagi axborot urushi hodisasi yangilik emas; Rossiyalik 
tadqiqotchilar A. D. Vasilev va F. E. Podsoxin bu haqda shunday yozadi:
„ 
Antik 
mualliflar davat kampaniyalarini barcha ranglarda tasvirlab, dushmanni 
ruhiy tushkunlikka solib, shu bilan zaiflashtirgan yoki aksincha — 
vatandoshlarining 
maʼnaviyatini koʻtargan“.
Uning namoyon 
boʻlishi 
Qrim urushi davrida 
(1853—1856) qayd etilgan, 
oʻshanda Sinop jangidan soʻng ingliz gazetalari jang haqidagi xabarlarda ruslar 
dengizda suzayotgan yarador turklarni otib tashlaganliklarini yozishgan
[4]
.
Keyingi yili axborot urushining yangi sababi inglizlar tomonidan 
soxtalashtirilgan „ Xankoga qarshi 
qirgʻin“ boʻldi — rossiyalik ofitser Isidor 
Sverchkov tomonidan Britaniya parlamentariylarining 
daʼvo qilinishi (aslida bu 
ingliz kemasidan qurolli 
qoʻnish edi).
[5] 
Axborot urushi 1914—1918-yillardagi 
Birinchi jahon urushi davrida, jumladan, Rossiya frontida ham faol olib 
borildi
[6]
.
Biroq, axborot urushi tushunchasi nisbatan yaqinda paydo 
boʻldi — ijtimoiy- 
siyosiy (qarshi) harakatning axborot usullari nihoyatda keng tarqalib, ijtimoiy 
tadqiqotlar 
maʼlum yutuqlarga erishdi. Shunday qilib, 1970-yilda, 
Sovuq urush 
avjida
, kanadalik media tadqiqotchisi 
M. McLuhan 
taʼkidlagan edi: " Uchinchi 
jahon urushi harbiy va fuqarolik ishtiroki 
oʻrtasida boʻlinmasdan,