1. O'zbekiston ta’lim tizimida Media savodxonlik va axborot madaniyati
Download 1.95 Mb. Pdf ko'rish
|
media
|
savodxonligi
– axborotni tanlash, baholash, qayta ishlash va uzatish borasidagi ko’nikmalar va malakalar majmuini bildiradi. Ushbu majmuani 1jadvalda ko’rish mumkin. Axborot savodxonligi axborotga egalik , uni baholash va axloqiy qoidalarga rioya qilgan holda foydalanishning muhimligini e’tirof etadi. • Axborot ehtiyojlarini aniqlash va shakllantirish • Axborotni izlash va unga egalik qilish • Axborotni baholash • Axborotni tizimlashtirish 6 4.MAS Ning Unesco tomonidan ilgari surilgan 5 tamoyili. «Inson media demak va barcha boshqa medialar uni teshib o‘tadi” — mediata’lim tadqiqotchilari MAC masalasini shunday ta’riflaydi. Zero, bugungi kunda sayyora- mizda yashaydigan har bir insonning o‘zi axborot tashuvchisi va tarqatuvchisidir. Barcha orasida MACni kuchaytirishga turlicha yondashuvlar vausullarning kengayishi munosabati bilan mediata’limga ekologik yondashuv masalasi kun tartibiga chiqadi. Bu esa u yerda axborot individ mavjudligi uchun resurs bo‘lib xizmat qiladi va insonning o‘zi kommunikatsion universumning bir qismi hisoblanadigan kommunikativ zanjirda qanday o‘rin egallashini tushunishni talab qiladi2. MACning YUNESKO tomonidan ilgari surilgan 5 tamoyili1- tamoyil. Axborot, kommunikatsiya, kutubxona, media, texnologiyalar, internet jamiyat tomonidan tanqidiy foydalanilishi kerak. Ular maqomi bo‘yicha teng va ushbu manbalarning birontasini boshqalariga nisbatan ahamiyatliroq deb qaraMAClik kerak. Bu o‘rinda ikkita muhim so‘zga e’tibor qaratmoqchimiz: “tanqidiy” va “maqo- miga ko‘ra teng”. Birinchi tamoyilga ko‘ra, axborot iste’molchilarida va uni yaratuvchilarda o‘zlari olayotgan ma’lumotlarga tanqidiy munosabatda bo‘lish qanchalik ahamiyatli ekanligi qayd etiladi. Xususan, tahlil qilish va baholashga moyil kishi axborot xabardorligi uchun eng haqqoniy, eng xolis ma’lumotlarni izlaydi 2-tamoyil. Har bir fuqaro axborot/bilim yaratuvchisidir. Har kim axborot/ bilimdan foydalanish va o‘zini ifodalash huquqiga ega. Media va axborot savodxonligi erkaklar uchun ham, xotin-qizlar uchun ham inson huquqlari bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi kerak. Internet va zamonaviy media sharoitida har qanday kishi axborot muallifi/hammuallifi va tarqatuvchisi bo‘lishi mumkin. Bu turdagi faoliyatni amalga oshirish uchun jahon hamjamiyati tomonidan barchaga axborot berish vositalaridan foydalanish bo‘yicha teng imkoniyat yaratish usullari ishlab chiqilmoqda. 3-tamoyil. Axborot, bilim va xabarlar har doim ham betaraf, mustaqil yoki xolis bo‘lavermaydi. MACning har qanday konseptualizatsiyasi, undan foyda- lanish va qo‘llash ushbu tasdiqning barcha fuqarolar uchun shaffof va tushunarli bo‘lishini ta’minlashi kerak. Faktlarni ajratib olish va tanlashni amalga oshirar ekanmiz, biz axbo- rotga va uning filtratsiyasiga ta’sir ko‘rsata boshlaymiz. Bu har doim ham manipulyatsiya bilan bog‘liq bo‘lmaydi, balki urg‘u berish uchun biz birinchi darajali va ikkinchi darjali ma’lumotlarni ajratamiz. Ayni paytda, bu dunyoni o‘zimizning nuqtai nazarimizdan ko‘rsatish yo‘lidagi qadam hisoblanadi. Ushbu tamoyil, manbalar bilan ishlashda ham va umuman media bilan ishlashda ham bunday vaziyat kuzatilishi mumkinligini ta’kidlaydi, ushbu faktni albatta hisobga • Axborotdan axloqiy qoidalarga rioya qilgan holda foydalanish • Axborotni uzatish • Axborotni qayta ishlash uchun AKT bilan ishlash ko’nikmalaridan foydalanish 7 olish kerak. 4-tamoyil. Har bir fuqaro, bunday intilishni namoyish etMACa-da, yangi ma’lumotlar, bilim va xabarlarni olish va ularni tushunishni, boshqalar bilan muloqot qilish imkoniyatiga ega bo‘lishni istaydi. Ularning bunday huquqi hech qachon buzilMACligi kerak. Ushbu tamoyil, shuningdek, deyarli barcha mamlakatlarning qonunchiligida mustahkamlangan. Ammo AKT rivojlanishi tufayli bu huquq shu bilan birga texnologiyalarga ham tegishli bo‘lib qoldi, texnologik imkoniyatlar kommuni- katsiya usullarini o‘zgartirdi, shu munosabat bilan ushbu konstitutsiyaviy huquq hatto hozirgi axborot alMAChish jarayoniga elektron formatga raqamli o‘tish sharoitida ham buzilMACligi kerak. 5-tamoyil. Media va axborot savodxonligini birdaniga o‘zlashtirib bo‘lmaydi. Bu — doimiy va dinamik tajriba va jarayon. U o‘z ichiga axborotdan foydalanish, uni yaratish va uzatish, media va texnologik kontent bo‘yicha bilim, ko‘nikma va qarashlarni qamrab olganda yakunlangan, deb hisoblanishi mumkin.Bugungi kunda MAC asta-sekin, har bir shaxsning shakllanishiga parallel tarzda shakllantiriladigan kompetensiyaga kiritiladi. Bugungi kunda MAC maktabgacha ta’limdan boshlab dolzarb ahamiyatga ega ekanligi haqida so‘z ketar ekan, ekspertlar, bugungi kunda axborot hammani, barcha joyda va har doim o‘rab olganiga urg‘u beradi. Har bir uyda, har bir oilada mavjud bo‘lgan mediaresurslar hisoblab chiqilsa, MACning shakllantirilishi ovqatlanish, shaxsiy gigiena va h.k. lar kabi birinchi darajali ehtiyojga aylangani ma’lum bo‘ladi 5.Talimda mediating òrni haqida. 8 6.Media ta’lim nimani òrganadi.yani predmeti va obyekti. Bugungi kunda dunyo ommaviy axborot vositalarida axborotni tanlash va to'g'ri baholash qobiliyati dolzarb bo'lib qolmoqda. Media-ta’lim hozirgi davrda shaxsning ommaviy axborot vositalari orqali rivojlanish jarayonini anglatadi. Media-ta’lim — bu media mahsulotlari bilan: muloqot madaniyatini kommunikativ imkoniyatlari tanqidiy tafakkuri media- matnini to‘liq qabul qilish; intepritatsiya etish; tahlil qilish hamda baholashdan iborat. Media-savodxonlik insonga ekranli san’atni: televideniye; radio; video; • kinomotograf; 9 • pressa; • matbuot internet va boshqalarni taqdim etadi. • Manbalardan kelayotgan axborot oqimidan to‘g‘ri foydalanib , o‘zining rivojlanishi uchun kerakli bo‘lgan axborotlarni o‘rganish. Hozirgi axborotlashgan jamiyatda barcha media-resurslarini tahlil qilish muhum rol o‘ynaydi. Xorijiy media-ta’limning tahlili shuni ko‘rsatadiki, talabalar o‘zining o‘qish jarayonida asosan internet, televideniya manbalaridan foydalanishadi. Jahon mediapedagogikasida medianing tarbiyaviy ijodiy ususllaridan foydalanish yo‘lga qo‘yilgan. Media-ta’lim usullari asosan kiyingi muhum bosqichlarga bo‘linadi. 1. Media-nazariyasi, uning tarixi , strukturasi hamda tili haqida bilim olish (o‘qitish media-texnologiyasi); 2. Mediamatnlarni qabul qilishni rivojlantirish «o‘qish, anglash, tasavvurni faollashtirish, xotirani rivojlantirish , fikrni turli usullarini rivojlantirish» (kritik, ijodiy, intuitv hamda obraz yaratish). Media-ta’lim faoliyatini olib borish uchun ma’lum bir profissional bilim ko‘nikma va ko‘rsatgichlariga ega bo‘lish lozim: maxsus yo‘naltirilgan mediata’lim sohasida nazariy bilimlar hamda eng so‘nggi axborotlarga ega bo‘lish darajasi; motivatsiyalashgan ko‘rsatgich. Masalan, ta’lim jarayoniga: aqliy; visual; sensor; audio bo‘lgan faoliyat ; tezkor media-ta’lim sohasida metodik ko‘nikmalarini darajasi, masalan, media-manbalarni va ulardagi axborotlarni ijodiy yondashish orqali qabul qilish. Ularning kelib chiqish sabablarini sharoitlarini va harakatini o‘rganib tahlil etish tashviqotchilik harakatini olib borish va optimal natijani tallash. Kreativ (ijodiy media-ta’lim faoliyatidagi ijodiy fikrlash darajasi) (mobillilik, kommunikativlik , o‘ziga xoslik, tasavvurni rivojlantirish fantaziya kabi xususiyatlarga ega bo‘lish). Dunyoda media-ta’limini ahamiyati turli xalqaro tashkilotlar UNESKO tashkilotining rezolyutsiya hamda tavsiyalarida media-ta’lim muhumligi alohida ta’kidlanib, media-ta’lim rivojlanishini qo‘llab-quvvatlagan (mediaeducation barcha turlari elektron, bosma, grafik, media va boshqalar) hamda turli texnologiyalar bilan uzviy bog‘langan holda rivojlanadi va 10 Sifatli multimedia ilovalari ishlab chiqishga yo'naltirilgan turli-tuman, bir- biridan farqli texnologik usullar mavjud. Ushbu ilovalarni yaratish va ulardan foydalanishda bir qator asosiy texnologik tavsiyalarga amal qilish kerak. Multimedia ilovalarini yaratish uchun asos sifatida material ni elementlarga bo'lish va ierarxiya tarzida ko'rgazmali ravishda taqdim etishg a asoslangan holda tizimlashtirish usulini o'zida mujassam etgan materialni qamra b olish modelini olish mumkin. Multimedia ilovasini loyihalashda quyidagilarga e't ibor qaratish lozim: material mazmunini aniq belgilash; •mazmunni ko'rgazmali, aniq va ochiq tarzda taqdim etish; • multimedia ilova komponentlari tarkibini ani qlash. Multimedia ilovalarining quyidagi turlari mavjud: • prezentatsiyalar; • ani matsion roliklar; •o'yinlar; • videoilovalar; • multimediali galereyalar; • audioi lovalar; • web uchun ilovalar. Quyida multimedia ilovalari haqida ma'lumot beril gan: Download 1.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|