1. pirls – bu … Tadqiqot natijalari va tahlillar

PIRLS matnlarining o‘ziga xos xususiyatlari : 
*Aniqlik va mantiqiy bog‘langanlik
*Matnlar mazmuni barcha ishtirokchi davlatlar uchun mosligi 
* Materiallarning o‘quvchilar uchun qiziqarli va jozibadorligi 
*Bir qator keng tushunish jarayonlarini baholash uchun yetarlicha asos bo‘lishi 
lozimligi. 
PIRLS tadqiqotida ishlatiladigan matnlar murakkabligiga qarab o‘rtacha 500 dan 
800 gacha , o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi darajasi past bo‘lgan mamlakatlar 
uchun 400-500 ta, ePIRLSda esa , taxminan, 1000 ta so‘zdan iborat bo‘ladi. 
PIRLS matnlari uchun aniqlik va izchillik muhim mezon hisoblanadi.
PIRLS da savollar soni va har bir matnga belgilangan ballar.
O‘quvchilarning o‘qib tushunish ko‘nikmalarini to‘g‘ri baholash uchun har bir matn
tarkibidagi savollarga ajratilgan umumiy ball kamida 15 ball bo‘lishi kerak. Tajriba 
sinovi va qayta ko‘rib chiqish jarayonida ayrim savollar olib tashlanishini inobatga 

---

olib, har bir matn yuzasidan umumiy 18-20 ballga teng savollar tuziladi. Har bir matn 
uchun o‘rtacha 12 tadan 14 tagacha savollar bo‘lishi lozim. 
• Muqobil javob variantli savollarga bir ball beriladi. 
• Talab etiladigan o‘qib tushunish ko‘nikmasiga doir savollarning murakkablik 
darajasidan kelib chiqib, javob yozish talab qilinadigan ochiq savollarga bir, ikki 
yoki uch ball beriladi. 
Uyda yoki maktabdan tashqarida o‘qish savodxonlini rivojlantirish uchun PIRLS 
dasturining veb sayti, shuningdek , ta’lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro 
tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazining ijtimoiy tarmoqlaridagi sahifalardan 
foydalanish mumkin. Eslatib o‘taman, PIRLS xalqaro dasturi ta’lim sohasidagi 
yutuqlarni baholash xalqaro assostsasiyasi tomonidan tashkil etilgan bo‘lib, u dasturni 
o‘tkazishda Boston kolleji bilan yaqindan hamkorlik qilinadi. Ushbu nufuzli dasturda 
O‘zbekiston ham 2021-yil tarixda ilk bor qatnashdi. Mazkur tanlovda 
respublikamizdagi 180 ta maktabdan 6000 nafarga yaqin 4-sinf o‘quvchilari va 
ularning ota-onalari, maktab direktorlari hamda sinf rahbarlari ishtirok etishdi.
Tadqiqotda o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi, ya’ni matnni o‘qib tushunish 
darajasi, matndagi g‘oyalar, fikrlarni o‘zaro bog‘lash , talqin qilish, xulosalar chiqarish 
ko‘nikmalarini baholashga qaratilgan matnlar va topshiriqlar beriladigan bo‘lsa, shu 
bilan birga o‘quv jarayonidagi muhit bilan bog‘liq bo‘lgan so‘rovnomada qatnashish 
ham so‘raladi. Bundan tashqari o‘quvchilarning ota-onalari ham ularni uy sharoitlari, 
ta’lim sifatiga ta’sir etuvchi omillar, uydagi muhit, maktab bilan munosabatlarga oid 
bo‘lgan so‘rovnomani ham to‘ldirib berishi so‘raladi. Tadqiqotga tasodifiylik 
tamoyilllari asosida tanlab olingan bo‘lib , bunda ta’lim tili, shahar va qishloqda 
joylashganligi va o‘quvchilar soniga ko‘ra katta-kichikligi kabi mezonlar ham inobatga 
olingan. Tadqiqotlar o‘zbek, rus va qoraqalpoq tillarida o‘tkazildi. Mazkur tadqiqot 
dunyo bo‘ylab xalqaro darajada standartlashtirilgan tartib asosida tashkil etildi. 
O‘zbekistonning ushbu tadqiqotlarda ishtirok etishi ta’lim sifatini oshirish, xalqaro 
miqyosda mamlakat nufuzini mustahkamlash bilan birga o‘quvchilar bilimini xalqaro 
talablar darajasiga olib chiqishga xizmat qiladi. Natijalar esa 2022-yil, ya’ni shu yil 
e’lon qilinadi. Ishonamizki, O‘zbekiston yoshlari bunday xalqaro tadqiqotlarda 

---

munosib ishtirok etib dunyoning ta’lim tizimi yuqori pag‘onaga ko‘tarilgan 
mamlakatlar bilan bir qatorda turadi. Buning uchun ta’lim tizimida faoliyat olib 
borayotgan pedagoglar va ota-onalar bir maqsad yo‘lida faoliyat olib borishlari lozim. 
Nazorat savollari: 
1. PIRLS nima? 
2. PIRLS tadqiqoti ilk bora qachon o‘tkazilgan? 
3. Tdqiqotda kimlar ishtirok etadi? 
4. PIRLS tadqiqotining davriyligi va ishtirokchi davlatlar. 
5. PIRLS dasturida o‘qish savodxonligi deganda nimani tushunasiz? 
6. ePIRLS qanday dastur? 
7. PIRLS matnlarining o‘ziga xos qanday xususiyatlarini bilasiz? 
8. PIRLS matnlari asosida tuzilgan savollarga ballar qanday tartibda belgilanadi?