1. Qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini sotish kanallari va yoʻllari

Davlat buyurtmasi boʻyicha mahsulot sotish mexanizmi

Qishloq xoʻjaligida ishlab chiqarish jarayoni muomala sohasida yakunlanadi. Shu tufayli uning rivojlanish darajasi xoʻjalik faoliyatining yakuniy natijalariga bevosita taʼsir koʻrsatadi. «Fermer xoʻjaligi toʻgʻrisida”gi qonunda fermer oʻzi yetishtirgan mahsulotni tasarruf etish va uni isteʼmolchilarga sotishda mustaqildir deb belgilab qoʻyilgan. Mahsulotlarni sotish yoʻllarini tanlashdagi erkinlik fermerlarga oʻzlarining manfaatlariga mos keluvchi xaridorlarni izlab topish va oʻzaro foydali savdo bitimlarini tuzishga imkon berishi lozim.

Davlat strategik ahamiyatiga ega boʻlgan qishloq xoʻjalik, mahsulotlari-paxta va gʻalla (bugʻdoy doni), sholi uchun qishloq xoʻjalik korxonalariga davlat buyurtmalari beradi.
Davlat buyurtmalari hajmi qishloq xoʻjalik mahsulotlari turlari boʻyicha quydagicha oʻrnatilgan:
-bugʻdoy uchun rejalashtirilgan hosilning 50% miqdorida;
-paxta uchun rejalashtirilgan hosilning 70% ini davlat xarid narxlarida va qilgan 30% ini erkin shartnomaviy narxlarda sotish.
Davlat buyurtmasi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 1998-yil 31dekabrdagi PF-2165-sonli farmoni bilan tashkil etilgan “Davlat ehtiyojlari uchun xarid etiladigan qishloq xoʻjaligi mahsulotlari bilan hisob-kitob qilish jamgʻarmasi” mablagʻlari hisobidan amalga oshiriladi .
Davlat buyurtmalari fermer xoʻjaliklari bilan tuziladigan shartnomalar orqali rasmiylashtiriladi. Shartnomani davlat tomonidan “Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari bilan hisob-kitob jamgʻarmasi”ning tijorat agentlari hisoblanadigan subyektlar:
- gʻalla boʻyicha “Oʻzdonmahsulot” Davlat Aksiyadorlik jamiyatining joylaridagi boʻlinmalari;
- paxta boʻyicha “Oʻzpaxtasanoatsotish” Assotsiatsiyasining tumanlardagi paxta tozalash zavodlari orqali rasmiylashtiriladilar.
Jamgʻarma, shuningdek davlat buyurtmasi boʻyicha mahsulot yetishtiruv chi xoʻjaliklarini oʻz vaqtida moliyalashtirish uchun “Agrobank” OATBni moliya agenti sifatida yollaydi.
Fermer xoʻjaligining mahsulotni realizatsiya qilish boʻyicha tayyorlov tashkilotlari va boshqa korxonalar bilan munosabatlari shartnoma asosida amalga oshiriladi.
Davlat buyurtmasi asosida mahsulotlarni sotish tizimini takomillashtirish yoʻnalishlari quydagi yoʻnalishlarda amalga oshirilishi lozim :
- davlat ehtiyojlari uchun xarid etiladigan mahsulotlar uchun beriladigan imtiyozli kreditlarni oʻz vaqtida berish;
- keyinchalik qisqa muddatli imtiyozli kredit oʻrniga “fyuchers bitimlari” mexanizmini qoʻllash, yaʼni shartnomadagi maqsulot qiymatining 50% ini oldindan, hosilni garovga qoʻygan holda avans tariqasida berish va undan foydalanishni fermer ixtiyoriga berish.
- gʻallaga belgilanadigan davlat xarid narxlarini bozordagi talab va taklif asosida belgilanadigan muvazanat narxlariga yaqinlashtirish;
-davlat buyurtmasi boʻyicha hosildorlikni rejalashtirishda yerning amaldagi ball-bonitetiga qatʼiy rioya etish.