1. Qisqartirishlar. Qisqartma so’zlar haqida umumiy ma’lumot

o'rganuvchilar, balki oddiy zamonaviy odam ham 
ulardan eng keng tarqalgan ikkitasini o'zlashtirishi kerak.

---

QISQARTIRISH - 𝒔𝒐’𝒛𝒊𝒏𝒊𝒏𝒈 𝒍𝒖𝒈’𝒂𝒗𝒊𝒚 𝒎𝒂’𝒏𝒐𝒔𝒊.

Qisqartirish (lotincha - brevis dan, italyancha 
abbreviatura - qisqa) - so’z yoki iboraning qisqartmasi 
orqali hosil bo'lgan va bosh harflarning alifbo nomi 
yoki unga kiritilgan so'zlarning boshlang'ich 
tovushlari bilan o'qiladigan so’z. Qisqartmalar 
dunyoning istalgan tilida uchraydi va nutqimizda
katta rol o'ynaydi.

---

𝘘𝘪𝘴𝘲𝘢𝘳𝘵𝘮𝘢
𝘴𝘰
’
𝘻𝘭𝘢𝘳𝘯𝘪𝘯𝘨
𝘪𝘮𝘭𝘰𝘴𝘪

Qisqartma tarkibida bо‘g‘inga teng qism bо‘lsa, uning birinchi harfigina bosh harf bilan
yoziladi: ToshDTU (Toshkent davlat texnika universiteti) kabi. Bosh harflardan yoki
bо‘g‘inga teng qism va bosh harflardan iborat qisqartmalar, shuningdek, kо‘p xonali
raqamlar satrdan satrga bо‘lib kо‘chirilmaydi: AQSH, BMT, ToshDU, 1994, XIX kabi.
A.J.Jabborov, A. D. Abduvaliyev kabilarda ismning va ota ismining birinchi harfiga teng 
qisqartmalar familiyadan ajratib kо‘chirilmaydi. Shuningdek, v.b. (va boshqalar), sh.k. 
(shu kabilar) singari harfiy qisqartmalar ham oldingi sо‘zdan ajratib kо‘chirilmaydi. 
Qisqartmalaming barcha turlari va ularga qо‘shiladigan qо‘shimchalar qо‘shib yoziladi: 
SamDU, ToshDUning kabi. Lekin yonma-yon kelgan ikki qisqartma ajratib yoziladi: 
О‘zXDP MK (О‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi markaziy kengashi) kabi.

---

𝓠𝓲𝓼𝓺𝓪𝓻𝓽𝓶𝓪
𝓼𝓸
’𝔃𝓵𝓪𝓻𝓷𝓲𝓷𝓰 𝓽𝓾𝔃𝓲𝓵𝓲𝓼𝓱𝓲.

Qisqartma otlar tuzilish jihatdan quyidagicha bo‘ladi:1.
Qisqartirilayotgan
so‘zlarning birinchi tovushlaridan tuziladi:
BMT (Birlashgan millatlar
tashkiloti), XXR (Xitoy Xalq Respublikasi), DTM (Davlat test markazi);
DAN (davlat avtomobil nazorati).
2.Qisqartirilayotgan so‘zning bosh qismi va
keyingi so‘zlarning birinchi tovushlaridan
: ToshDIU (Toshkent Davlat
iqtisodiyot universiteti),O‘zFA (O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi).
3.Birinchi so‘zning bosh qismi va keyingi so‘z to‘liq olinadi:
pedkolledj
(pedagogik kolledj), pedamaliyot (pedagogik amaliyot).
4.So‘zlarning
bosh qismlaridan:
Toshunivermag (Toshkent universal magazini), ...

---

𝓛𝓾𝓰
’𝓪𝓽𝓵𝓪𝓻𝓭𝓪 𝓺𝓲𝓼𝓺𝓪𝓻𝓽𝓶𝓪 𝓼𝓸’𝔃𝓵𝓪𝓻𝓷𝓲𝓷𝓰 𝓲𝓯𝓸𝓭𝓪𝓵𝓪𝓷𝓲𝓼𝓱𝓲.
a. - asr
ar., arab. - arabcha
va b. - va boshqalar
va h.k. - va hokazolar.
grek., yun.- grekcha, yunoncha.
jum. - jumladan
ing.- inglizcha
isp. - ispancha
it., ital. - italyancha
lot. - lotincha
mas. - masalan
nem. - nemischa
port. -portugalcha
fors. - forscha
fr., frans - fransuzcha
q. - qaralsin
qisq. - qisqartirilgan
shun. – shuningdek.

---

𝓑𝓾𝓰𝓾𝓷𝓰𝓲
𝓴𝓾𝓷𝓭𝓪
𝓱𝓪𝔂𝓸𝓽𝓲𝓶𝓲𝔃𝓭𝓪 𝓺𝓸
’
𝓵𝓵𝓪𝓷𝓲𝓵𝓪𝓭𝓲𝓰𝓪𝓷
𝓺𝓲𝓼𝓺𝓪𝓻𝓽𝓶𝓪𝓵𝓪𝓻
.

GES, ZAGS – aynan o‘zlashtirilgan, VAK – Visshaya
Attestatsionnaya Komissiya, OAK – Oliy Attestatsiya 
komissiyasi, GA – gosudarstvennaya
attestatsiya –
DA –
davlat attestatsiyasi kabilar o‘zbekcha qisqartma shakli 
hosil qilingan. Shuningdek, o‘zbek tilining o‘z ichki 
imkoniyatlari asosida yasalgan yangi qisqartma otlar 
lug‘at tarkibidan joy olmoqda: DTM, DAN, O‘zFA kabi.

---

𝔽𝕠𝕪𝕕𝕒𝕝𝕒𝕟𝕚𝕝𝕘𝕒𝕟
𝕒𝕕𝕒𝕓𝕚𝕪𝕠𝕥𝕝𝕒𝕣
.

B.T.Ataxanov,
M.B.Isabayev.
“FUQAROLIK
JAMIYATI
FANIDAN ATAMALAR LUG’ATI”. TOSHKENT-2016.

2. M. Aminov, A. Madvaliyev, N. Mahkamov, N. Mahmudov,
Y. Odilov. “Davlat tilida ish yurtish”, amaliy qo’llanma.
Toshkent-2020.