1 Qurilish yuklаrini tаshishdа suv, tеmir yo’l vа hаvо trаnspоrti bilаn qurilish ichki trаnspоrti ishini mоslаshtirish. Reja: Buldozerlarni ishlab chqarish sharoitida samarali ishlatish omillari

Mashinaning sirtga (yurish uskunasining yerga) beradigan bosimi 𝑃, og‘irlik kuchi 𝐹𝑏𝑘

9
bo‘lgan nisbati orqali aniqanadi: 𝑃 =
𝐹
𝑏𝑘
𝑆
, kPa. Bundan 𝐹
𝑏𝑘
= 𝑃 ∙ 𝑆, kN
ning yuza 𝑆 birligiga
(10)
(11)
Yurish uskunasining yer sirtidagi yuzasi quyidagicha aniqlanadi: 𝑆 = 𝑛 ∙ 𝑏 ∙ 𝑃𝑖, 𝑚2
bu yerda 𝑛 – yurish uskunalarining soni; 𝑏 - yurish uskunalarining eni, m; 𝑃𝑖- yurish uskunalarining yer bilan tishlashish
(ilashish) uzunligi, m.
Og‘irlik kuchi 𝐹𝑜𝑘ning bosim kuchiga bo‘lgan nisbatiga ilashish koffitsienti deb ataladi: 𝑘𝑖
𝐹𝑏𝑘
= 𝐹𝑜𝑘 =
𝑚∙𝑔
𝑃∙𝑛∙𝑏∙𝑃𝑖
(12)
Mashinaarni ishlatishda joyning nishablik koeffitsienti 𝑖 ham hisobga olinadi. Uni ko‘tarilish balandlik 𝐻 yoki chuqurlik
𝐿
− 𝐻 ning ko‘chish uzunligi 𝐿 bo‘lgan nisbati bilan aniqlash mumkin: 𝑖 = ± 𝐻 = ±𝑡𝑔𝛼 (13)
bu yerda 𝛼-qiyalik burchagi, graduslarda.
Mashina dvigatelining quvvati 𝑁𝑑 va yurish tezligi 𝖯𝑚 ber’ilganda uning tortish kuchini quyidagi formula orqali aniqlash
𝑡𝑜𝑟
𝖯𝑚
mumkun: 𝐹 = 𝑁𝑑, kN
𝐹𝑡𝑜𝑟 ≥ 𝐹𝑦𝑢𝑞
(14)
(15)
Mashinani zoriqtirmasdan ishlatish uchun quyidagi shart bajarilish kerak:
bu yerda 𝐹𝑦𝑢𝑞-mashinani ishlatishdagi qarshilik kuchi, N.
Buldozerlarni qiya tekislik sharoitida ham ishlatishga to‘g‘ri keladi. Misol uchun yotiq nishabli kanallarni qazishda.
Bunda bulldozer yordamida gruntni qazish bilan birga u ko‘chiriladi. Bu jarayonning hisob chizmasi 5-rasmda ko‘rsatilgan.
Buldozerning og‘irlik markazi B nuqtaga joylashgan bo‘lib, uning og‘irlik kuch 𝐹𝐵 ni qiya tekslik sirtiga nisbatan parallel (𝐹𝐵∥ = 𝑚𝐵 ∙ 𝑔 ∙ 𝑠𝑖𝑛𝛼) va perpendikulyar (𝐹𝐵⊥= 𝑚𝐵∙ 𝑔 ∙ 𝑐𝑜𝑠𝛼) tashkil etuvchilarga ajratiladi.
Buldozer ag‘dargichi oldidagi gruntning og‘irlik markazi G nuqtaga joylashgan bo‘lib, uning og‘irlik kuch 𝐹𝐺 ni qiya tekslik sirtiga nisbatan parallel (𝐹𝐺∥ = 𝑚𝐺 ∙ 𝑔 ∙ 𝑠𝑖𝑛𝛼) va perpendikulyar (𝐹𝐺⊥= 𝑚𝐺∙ 𝑔 ∙ 𝑐𝑜𝑠𝛼 ) tashkil etuvchilarga
ajratiladi.