1. Reaksiyaning tezligi temperaturaning ta‘siri Reaksiya tezligiga reagentlar konsentratsiyasining ta‘siri Eruvchining tabiati, ion kuchi

Katalizatorlar ishtirokida gidrogenlash reaktsiyasi aktivlanish
energiyasining kamayishi
(N.D.Zelinskiy va A.A.Balandin ma‘lumoti)
Jadval

Modda	Aktivlanish energiyasi (kal)

Pt /аsbest	Pt / ko‘mir	Pd	Ni
Geksagidrobenzol Dekagidronaftalin Piperidin	18040 18990 19330	18040 18890 -	15300 - 16250	9710 9990 -

Aktivlanish energiyasining kamayishi ikki xil yo‘l bilan – yo aktivlanish energiyasining bevosita kamayishi, yoki aktivlanish energiyasining bo‘linishi bilan borishi mumkin. Ikkinchi holda reaktsiya aktivlanish energiyasi kam bo‘lgan bir qancha oraliq reaktsiyalar bilan boradi. Masalan,

A+B  АB
reaktsiyaning borishi uchun E₁ aktivlanish energiyasini yengish kerak bo‘lsin.
K katalizator ishtirokida reaktsiya quyidagi bosqichlar bilan borishi mumkin:
а) А+К  АК
b) АК+Б  АБ+К
Е₂, Е₃ – а va b reaktsiyalarning aktivlanish energiyasi bo‘lib, Е₂  Е₁ va Е₃  Е₁.
Katalizatorlar ishtirokida aktivlanish energiyasining kamayishiga keyingi paragraflarda to‘laroq to‘xtalib o‘tamiz.
Katalizning klassifikatsiyasi. Kataliz reaktsiya borgan sohaga va reaktsiya mexanizmiga qarab, ikki xil klassifikatsiyalanadi.
Kataliz reaktsiya borgan sohaga qarab, gomogen va geterogen (kontak) katalizlarga bo‘linadi. Gomogen katalizda reagentlar va ktalizator bir sohada, bir xil agreget holatda bo‘ladi. Masalan, efirlarning ishqorlanish reaktsiyasida reagent efir, suv va katalizator suyuqlik, nitroza usuli bilan HNO₃ olishda esa reagent ham, katalizator ham gaz bo‘ladi.
Geterogen katalizda reagentlar va katalizator turli sohada, turli agregat holatda bo‘ladi. Masalan, ammiakning sintez reaktsiyasi (3H₂+N₂ 2NH₃) da reagentlar gaz holatda, katalizator (Fe, Pt) esa qattiq holatda bo‘ladi.
Amalda eng ko‘p tarqalgan kataliz geterogen katalizdir. Kataliz reaktsiyaning mexanizmga qarab, kislota-asos katalizi bilan oksidlanish-qaytarilish katalizga bo‘linadi. Ko‘pchilik gomogen katalizlar kislota-asos kataliz mexanizmi bilan boradi.