1-sanli Lektsiya Tema: Kirisiw. Kletka formaları hám evolyuciyası. Kletka teoriyası. Kletkaniń ximiyaliq qurami, qásiyetleri, keltka morfologiyası hám biologiyalıq membranalar, citoplazmatik organoidlar

1. Qara fondag`i mikroskop. Qara fondag`i mikroskop arqali a`dette tiri kletkalardi baqlaw mumkin. Bul biologiyaliq ha`m meditsinaliq ilimiy jumislarda qollaniladi. Tiri kletkalardi kara fonda uyreniw ushin ayiriksha kondensordan paydalanadi. Bul kondensorda preparatqa siya turinde nur tusedi. Na`tiyjede tekseriletug`in maydan qara, preparat bolsa jarik bolip korinedi. Preparatqa tusken jaktilik nuri ha`r qiyli optikaliq qalinliqta bolip tusedi, sonda kletka strukturasi aniq korinedi. Usinday etip yadroni, yadro membranasin mitoxondriyalardi ha`m may tamshilarin baqlaw mumkin.
2. Fazo-kontrastli mikroskopiya-tiri kletkalardin` suwretin korsetedi. Bul metodta preparattin` tinik koriniwi nurdin` siniw da`rejesine baylanisli. Preparattan nur ha`r qiyli tezlikte otkenlikten onin` duzilisi ozgeredi. Fazo -kontrasli mikroskopiya metodin qollaniw tiykarinda tiri kletkalardin` yadrosi, organoidlari ha`m kiritpeler olarg`a ziyan etilmegen jagdayinda uyreniledi. ha`zirgi wakitta kletka ha`m tkan`lardi uyreniwde fazo-kontrasli mikroskop qollaniladi. Bunda organizmlerden ajiratilip aling`an kletkalardi fiziologiyaliq eritpelerge salip, onin` a`zzi strukturasin baqlaw ha`m mikrokletkalarg`a tusirilgen suwret arqali ondagi barlik protsesslerdi uyreniw mumkin.
3. Interfrentsion mikroskopiya. Bul metod fazo-kontrastli mikroskopiyag`a uqsaydi, biraq bunda boyalmag`an tiri kletkanin` aniq suwretin ko`rip ha`m kletkanin qurg`aq awirlig`in aniqlaw an`sat boladi. Bul mikroskop ja`rdeminde ob`ektin qalin`lig`in, qurg`aq zatlardin` konstruktsiyasin, suw lipidler nukleyn kislotalari ha`m beloklar mug`darin anlaw mumkin. Bunda boyalg`an preparatta yadro tsitoplazma ko`k ren`li boladi.
Polyarizatsion mikroskop ja`rdeminde kletka strukturasinda barliq komponentlerdi miofibrillerdi, axromatin jiplerin, epiteliya kletkalarinin` titirkendiriwshi kirpikshelerin baqlaw xa`m uyreniw mumkin. Polyarizator prizma yaki plastinka bolip, nur o`tkiziu qa`siyetine iye boladi. Poliyarizatsion mikroskopta nur eki jaqlama siniw siyakli kletka strukturasin uyreniw mumkin. Ob`ekt polyarizatsion nurlardin` ta`siri na`tiyjesinde ren`li bolip ko`rinedi.