1-sanli lektsiya Tema: O`simlikler ekologiyasi tuwrali uliwma tu`sinikler. Rawajlaniw tariyxi, izertlew usillari

1-sanli lektsiya
Tema: O`simlikler ekologiyasi tuwrali uliwma tu`sinikler. Rawajlaniw tariyxi, izertlew usillari.
O`simliklerdin` sirtqi ortaliq penen o`z-ara qatnasi

Reje

Kirisiw
1. O`simlikler ekologiyasinin` qisqasha rawajlaniw tariyxi
2. O`simliklerekologiyasinin` basqa pa`nler menen baylanisi
3. Izertlew usillari.
4. Sirtqi ortaliq haqqinda tu`sinik
5. O`simliklerushin ju`da` kerekli bolg`an ekologiyaliq faktorlar
6. Ekologiyaliq faktorlar:
a) Abiotikaliq faktor
b) Biotikaliq faktor
v) Antropogenlik faktor

Tayanish so`zler: Ilimiy -texnikaliq progress, ekologiya, qorshag`an ortaliq, suw ha`m gumus, epireologiya, botanikaliq geografiya, ekologiyaliq-fiziologiyaliq klassifikatsiya, dinamikaliq ekologiya, ekosistema, biosfera, temperatura, jaqtiliq , ig`alliq, meteorologiya, klimatologiya, topiraq taniw, biogeografiya.
Sirtqi ortaliq, jaqtiliq, temperatura, ig`alliq, mineral zatlar, suw radioaktivlik, atmosferadag`i inert gazler, tu`ynekshe bakteriyalar. Abiotikaliq, biotikaliq, antropogenlik, biologiyaliq beyimlesiw.

Bu`gingi ku`nde ekologiyanin` roli biologiyaliq pa`nlerge salistirg`anda, a`sirese qorshag`an ortaliqti qorg`awg`a baylanisli ku`shli da`rejede o`sti. Ilimiy-texnikaliq progress ha`m ta`biyatqa adamlardin` ku`sheyip baratirg`an ta`siri ta`biyiy komplekslerdi, ta`biyat qubilislarinin` o`z-ara baylanisin buzadi, olardin` na`tiyjesi jer ju`zinde tirishiliktin` jasawina qa`wip tuwdiratug`in apatshiliq aqibetlerge alip keledi. Sonin` ushinda qorshag`an ortaliqti qorg`aw ma`selesi ko`binese ekologiyaliq izertlewlerge ha`m basqada ta`biyiy ilimlerdin` tekseriw usillarina tiykarlanadi.

A.P. Shennikovtin` (1950) pikirinshe o`simliklerdin` ekologiyasin u`yreniwde O`simliklerdin` jasap turg`an ortalig`in, bir-birine qatnasin ha`m nizamliqlarin biliwimiz kerek. o`simliklerekologiyasi bul botanikaliq tarawdag`i qa`niygelerdi tayarlawda qollanilatug`in birden bir ilim. Keyingi waqitlarda o`simliklerdi to`men da`rejeli o`simlikler ekologiyasi, mikroorganizmler ekologiyasi, jasil suw otlari ekologiyasi sipatinda u`yreniledi.
Ha`zirgi waqitta awil xojalig`inin` barliq tarawlarin birden ko`teriw ma`selesi qoyilmaqta. Bul ma`selede o`simlikler ekologiyasinin` jetiskenlikleri ayriqsha u`lken. To`ginlerdi duris, qollaniw, awil xojaliq o`simliklerinin` ko`birek unamli rawajlaniw ta`repke o`zgeriwlerin izertlew-mine bulardin` barlig`ida ju`da` u`lken ekologiyaliq mashqala. Olardi duris sheshiw zatlardin`, pishenzarliqlardin` ha`m jaylawlardin` o`nimdarlig`in ko`teriwge mu`mkinshilik tuwdiradi.
Solay etip o`simlikler ekologiyasi-o`simliklerdin` sirtqi ortaliq penen baylanisin ha`m olardin` bir-birine ta`sirin u`yretedi. O`simliklerekologiyasinin` mazmunin toliq aniqlaw ushin, o`simlikler ushin ortaliqtin` a`hmiyeti nelerden turatug`inlig`i ha`m ortaliqqa o`simliktin` qatnasinin` tiykarin, onin` ortaliqqa g`a`rezliligin, ta`sirin ken`irek qarap shig`iw kerek.
Avtorlar bul qosimsha oqiwliqti du`ziwde O`simlikler ekologiyasi boyinsha shiqqan G.N.Poplavskayanin` (1948), A.P. Shennikovtin` (1950), V.Larxerdin` (1978), Koreshinanin` (1979), I.M. Kul`tiasovtin` (1982), ko`birek M.S. Dvorakovskiydin` (1983) oqiw liqlarinan ha`m basqada a`debiyatlardan paydalandi.Onnan basqa da Qaraqalpaq ma`mleketlik universitetinin` ha`m No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq institutinin` botanika kafedralarinda o`zlerinin` oqig`an lektsiyalari ha`m dala izertlewlerinin` juwmaqlari paydalanildi.