1-savol: Amaliy dasturiy taʼminot va ularning turlari

Bоshqаruv qurilmаsi (BQ) - mаshinаning bаrchа blоklаrigа vаqtning kеrаkli mоmеntlаridа mа’lum bоshqаruv signаllаrini yubоrаdi. Bu signаllаr bаjаrilаyotgаn аmаl spеsifikаsigа vа оldingi аmаl nаtijаsigа bоg’liq bo’lаdi. Bundаn tаshqаri bаjаrilаyotgаn аmаl tоmоnidаn fоydаlаnilаyotgаn хоtirа yachеykаlаri аdrеslаrini shаkllаntirаdi vа bu аdrеslаrni komputerning mоs blоklаrigа uzаtаdi.
Buyruqlаr rеgistri – bаjаriluvchi оpеrаsiya kоdi vа оpеrаsiyadа qаtnаshuvchi оpеrаndlаr аdrеslаri sаqlаnаdi. Buyruqlаr rеgistri MPning intеrfеys qismidа buyruq rеgistrlаri blоkidа jоylаshgаn.
Оpеrаsiаlаr dеshifrаtоri - buruqlаr rеgistridаn uzаtiluvchi kоdgа bоg’liq hоldа bir nеchа chiqishlаrdаn birini tаnlоvchi mаntiqiy blоk.
Mikrоdasturlаrni sаqlоvchi dоimiy хоtirа qurilmаsi – o’z yachеykаlаridа bоshqаruv signаllаrini (impulslаrini) sаqlаydi. Ushbu signаllаr PK blоklаridа ахbоrоtli qаytа ishlаsh uchun zаrurdir.

67. Mikroprosessor va ularning rivojlanish tarixi

Mikroprotsessor universal axborotlarni ishlovchi blok sifatida 1962 yili Amerika korporasiyasi Intel tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib, 1971 yilidan boshlab 4004 rusumli mikroprotsessorlar ishlab chiqara boshladi. Bu protsessorlar to’rt razryadli ikkilik raqamlar bilan ishlar edi. Ammo mikroprotsessorlarni takomillashtirish juda tez rivojlanib bordi va 1978 yili sakkiz razryadli mikroprotsessor 8080 yaratildi , 1981 —yili esa o’n olti razryadli mikroprotsessor 8086 va 8088 yaratildi. Ana shu mikroprotsessorlar asosida personal kompyuterlar yaratila boshlangan edi. 1982 yili o’n olti razryadli mikroprotsessorlar 80286 asosida IBM korporasiyaci personal kompyuterlarni ishlab chiqara boshladi va u juda tez butun dunyoga tarqaldi. Bu mikroprotsessor 5 sekundiga million operasiya bajara olar edi. Bu rotsessorlarda 275 rning tranzistorlar ishlatildi . 1989 yili mikroprotsessor i486 yaratildi , u 1,2 million tranzistorlardan tashkil etilgan edi va sekundiga 20 million operasiya bajarar edi. 1993 yili esa 32-razryadli mikroprotsessor Pentium, yaratildi, u 3,1 million tranzistorlardan iborat bo’lib , sekundiga 90 million operasiya bajarar edi.Pentium III mikroprotsessorlari esa sekundiga 800 million operasiy bajara olar edi, hamda 800 MGs takt chastotasiga ega bo’ldi. Protsessorlarda joriy dastur bajarilishi amalga oshiriladi va ularda ma’lumotlar ustida amallar bajariladi. Umuman protsessor kompyuter- ning amal bajaradigan qismi bo’lib, u ma’lumotlarni berilgan dastur asosida qayta ishlaydi.Protsessorlar140 tacha turli arfmetik va mantiqiy amallarni bajaradi. IBM rusumli komp’terlarda Intel turidagi (shu nomli firma ishlab chiqgan) mikroprotsessorlar ishlatiladi. Bu firma o’z faoliyati davomida Intel -8080, 80286, 80386, 80486, Pentium, , Pentium Pro (professional) protsessorlarini ishlab chiqargan bo’lib, hozirda faqat zamon talablariga javob beradigan Pentium III, Pentium IV protsessorlarigina bozorga chiqarilmoqda. Shuni aytish lozimki, bu protsessorlar faqat Intel firmasida ishlab chiqarilishi shart emas. Uning lisenziyasi asosida bunday protsessorlar ishchi kuchi arzon bo’lgan Janubiy Sharqiy Osiyo mamlakatlarida ko’plab ishlab chiqarilmoqda (yigilmoqda). Bundan tashqari IBM kompyuterlariga moslik shartini bajaradigan boshqa firmalar: AMD Cyrix, Celeron va hakozolar ishlab chiqargan protsessorlar ham keng qo’llani-ladi. Ammo boshqa firmalar ishlab chiqargan protsessorlar Intel protsessorlaridan, umuman aytganda kuchsizroq hisoblanadi. Hozirda MMX protsessorli kompyuterlar keng ishlatilmoqda. Protsessorlarning tezligi megagerslar (Mgs) sekundlarda o’lchanadi.Ishchi (takt) chastotasi 16, 25, 33, 66, 100, 133, 166, 200, 233, 266, 300, 733 va boshqa MegaGersli protsessorlar ishlab chiqilmoqda. Takt chastotasi qanchalik yuqori bo’lsa shunchalik kompyuter tez ishlaydi deyiladi.1997 yildan oddiy Pentiumlar o’rniga Pentium MMX (Mutimedia Extention) protsessorlari va ularning bir nechta takomillashtirilgan variantlari chiqarilmoqda. Bu protsessor tovush, tasvir va video bilan ishlashga mo’ljallangan buyruqlarni ishlatadi.

68 Mikroprosessor va kompyuter xotirasi

Mikroprotsessor kompyuterning amal bajaradigan qismi bo`lib, u ma`lumotlarni berilgan dastur asosida qayta ishlaydi.
Mikroprotsessor 140 tacha turli arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi. IBM rusumli kompyuterlarda Intel turidagi (shu nomli firma ishlab chiqqan) mikroprotsessorlar ishlatiladi. Bu firma o`z faoliyati mobaynida Intel-8080, 80286, 80386, 80486, Pentium, Pentium Pro(professional) mikroprotsessorlari ishlab chiqargan bo`lib, hozirda faqat zamon talablariga javob beradigan Pentium-3, Pentium-4 protsessorlarinigina bozorga chiqarmoqda, xolos. Shuni aytish joyizki, bu protsessorlar faqat Intel firmasida ishlab chiqarilishi shart emas. Uning litsenziyasi asosida bunday mikroprotsessorlar, da ishlab chiqarilishi shart emas. Uning litsenziyasi asosida bunday mikroprotsessorlar, ishchi kuchi arzon bo`lgan, Janubiy- Sharqiy Osiyo mamlakatlarida ko`plab ishlab chiqarilmoqda. Bundan tashqari, IBM kompyuterlariga moslik shartini bajaradigan boshqa firmalar: AMD, Cyrix, Celeron va hokazo ishlab chiqqan mikroprotsessorlar ham keng qo`llaniladi. Ammo boshqa firmalar ishlab chiqqan mikroprotsessorlar Intel-protsessorlardan umuman aytganda kuchsizroq hisoblanadi. Hozirda MMX-protsessorli kompyuterlar keng qo`llaniladi. Protsessorlarning tezligi megagerslar (Mgs) sekundda o`lchanadi.