1. Sharq mutafakkirlari asarlarida òqituvchi-murabbiy mahorati haqida

Sharq mutafakkirlariga quyidagi shaxslarni kiritish mumkin

• Al Xorazmiy
• Beruniy
• Ibn Sino
• Abu Nasr Farobiy
• Koshifiy va boshqa kòplab olim-fuzalolarni keltirish mumkin.

Sharqning buyuk allomasi, qomusiy olim Abu Nasr Farobiy (873-950) muallimning ijtimoiy hayotda tutgan orni va uning oziga xos xususiyatlari togrisida ibratli goyalarni ilgari surgan. Uning fikricha, «oqituvchi - aql-farosatga, chiroyli nutqqa ega bolishi va oquvchilarga aytmoqchi bolgan fikrlarni tola va aniq ifodalay olishni bilmogi zarur. Shu bilan birga oz or-nomusini qadrlashi, adolatli bolishi lozim. Ana shundagina u insoniylikning yuksak darajasiga ega boladi va baxt choqqisiga erishadi», - deb takidlaydi.

• Sharqning buyuk allomasi, qomusiy olim Abu Nasr Farobiy (873-950) muallimning ijtimoiy hayotda tutgan orni va uning oziga xos xususiyatlari togrisida ibratli goyalarni ilgari surgan. Uning fikricha, «oqituvchi - aql-farosatga, chiroyli nutqqa ega bolishi va oquvchilarga aytmoqchi bolgan fikrlarni tola va aniq ifodalay olishni bilmogi zarur. Shu bilan birga oz or-nomusini qadrlashi, adolatli bolishi lozim. Ana shundagina u insoniylikning yuksak darajasiga ega boladi va baxt choqqisiga erishadi», - deb takidlaydi.

Mazkur muammo yuzasidan mulohaza yuritgan atoqli olim Abu Ali ibn Sino (980-1037) ning fikricha, «... Oqituvchi matonatli, sof vijdonli, rosggoy va bola tarbiyalash uslublarini, axloq qoidalarini yaxshi biladigan odam bolmogi lozim.
Abu Ali ibn Sino mulohazasiga kora tarbiyachi dastlab bolalarni yaxshi korishi, hurmat qilishi, ular bilan xushmuomala bolishi shart. Agar bola ishni yaxshi bajarsa, uni oz vaqtida ragbatlantirish, gohida maqtab qoyish, aksincha bolganda esa, unga tanbeh berishi kerak.

• Nasriddin Tusiy ozining «Oqituvchilarni tarbiyalash togrisida» degan asarida shunday deydi: «Oqituvchi munozaralarni olib borishi, rad etib bolmaydigan darajada isbot qilishni bilishi, oz fikrlarining togriligiga ishonishi, nutqi esa mutlaqo toza, jumlalari mantiqiy ifodalanadigan bolishi dozim... Oqituvchi nutqi hech qachon va hech qaerda zaharxandali, qopol va qattiq bolishi mumkin emas. Dars paytida oqituvchi ozini tuta olmasligi ishni buzishi mumkin».Oqituvchi va uning mahorati togrisida nazm mulkining sultoni A. Navoiy, A. Jomiy va boshqalarning asarlarida oqituvchi qobiliyati, shaxsiy fazilatlari, uning nutqi, notiqlik sanati, madaniyati haqida qimmatli, durdona fikrlari mavjud. Buyuk mutafakkir Abdurahmon Jomiy oz asarlarida bola dunyoqarashining - kamol topishida maktab va muallimning roliga katta baho beradi. Uning fikriga qaraganda, muallim aqlli, adolatli, ozida barcha yuksak fazilatlarni mujassamlashtirgan bolishi kerak

XVIII-XIX asrda Turkistondagi jadidlar harakatining asoschilaridan biri, buyuk marifatparvar oqituvchi, mohir tadqiqotchi Abdulla Avloniy talim tizimi, oqitishni takomillashtirib, oqituvchilar malakasini oshirish, bolgusi oqituvchini tayyorlash muammolariga mutlaqo yangicha yondashgan olimdir. Uning fikricha ijodiy izlanish, oqish va oqitishning yangi shakli, uslub hamda vositalarini qidirish oqituvchining eng muhim sifatlaridan biridir,-deb takidlaydi.