1 shavkat zokirov

Milliy pragmatizm mafkurasi. 
1990 yillarning boshlariga qadar Yaponiya uchun milliy- liberal asosdagi, tipdagi 
farovonlik jamiyati g`oyasi qabul qilingan edi. Mamlakt urush davri --- siyosiy 
liberlizm va G`arb mamlakatlariga munosabatlar masalasida ochiqlik tomon yo`lni 
bosib o`tdi. (1945-1960 yillar) ikkinchi jahon urushida mag`lubiyatdan so`ng 
Yaponlarda noqislik va Osiyocha qoloqlikdan or qilish hissi yuzaga keldi. Undan 
zo`r berib qutilishiga intilish asnosida paydo bo`lgan misli ko`rilmagan iqtisodiy 
o`sish bilan birga millatparvarlik va amerikaga qarshi kayfiyatlarning avj olishi 
kuzatildi. 
1970 yil oxirida Yapon hukumati milliy birlik mafkuraviy platformasini ishlab
chiqdi. Jahon hamjamiyatida yetakchilikka intilish yuzaga keldi va hatto yuqori 
samarador jamiyat namunasini yaratgan xolda, Yaponiyani jahon sivilizatsiyasining 
markaziga aylantirishi g`oyasi paydo bo`ladi.
Janubiy Koreya Chuchxeson (o`z-o`ziga xo`jayin) o`z kuchlariga tayanishi 
mafkurasi hukmronlik qiladi. Chuchxeson nazoriyotchilari janubiy Koreya taraqqiyot 
yo`lini nayobligini ta`kidlaydilar, bunda bu noyoblik belgilab beruvchi omillar
sifatida milliy ruh, milliy birlik, milliy madaniyatning o`zigagina xosligi ajratib 

---

41 
ko`rsatadilar. 
Hokimyat 
chuchxeson 
tamoyillini 
demoktratiyaningKoreyaga 
shaklinining asosi sifatida talqin etadi. 
Malayziya 1970 yili rasmiy doktina bilan e`lon qilingan rukunegalar pragmatizmni 
targ`ib etadi. Bunga ko`ra davlatning asosiy vazifasi mamlakat barcha xalqlarining
birligi- yagona Malaya millatini shakllantirish sanaladi. Mamlakatningh o`ziga 
xosligi shundaki malayaliklar mamlakat aholisining yarmidan kam qismini tashkil 
etadilar, uning birmuncha iqtisodiy baquvvat va faol tadbirkorlar qismi- bu 
xitoyliklar va Hindistonliklardir. Eksilustatsiyadan xoli, teng imkoniyatlar va 
Malayya barcha xalqlarining madaniy qadriyatlariga - munosabat qaror topgan 
jamiyatni barpo etish e`lon qilinadi. Qisqasi milliy o`ziga xosliklarni saqlab qolish 
sharoitidaga modernizatsiya haqida so`z boradi. 
Indoneziyada inqilobning maqsadi mustaqil gullab yashnayotgan davlat va “ 
Hamma Koreya barcha uchun” tamoyiliga javob beruvchi, mamlakatni 
modernizatsiyalash asosida yaratiladigan adolatli jamiyat edi. 
Uning asosi birinchi prezident Sukarno tomonidan “pancha shila” tamoyili shaklida 
ishlab chiqilgan edi.
1.Aholini jiplashuvi yo`lidan millatparvarlik
2.insonparvarlik shaklidan ham ular o`rtrasidagi qardoshlik vat eng huquqliligi 
ko`zda tutuvchi baynalminalchilik. 
3.Xalqaro hamkorlik xalqning suvereniteti sifatidan demokratiya 
4. ijtimoiy adolat g`oyasi ruhidan gullab yashnash
5.Turli 
konfessiyalarning 
tinch- 
totuv 
yashasitenglovchi 
yagona 
hudoga 
ishonishtamoili 
Mana yarim asr davomida - tarixining barcha burilishlarida garchi siyosiy 
rejaning o`zgarishi bilan “-“ formulasini tushunish hech o`zgarib borganligiga 
qaramay bu tamoillar davlat mafkurasining asosida bo`lib kelmoqda. 

---

42 
Mustaqillikka erishgandan so`ng Hindistonning rasmiy mafkurasiga Javoxir -- 
tomonidan belgilab berilgan davlat millatparvarligi tamoili asos qilib olindi. Bu milliy 
maqsadga erishish yo`lida taraqqiyotning asosiy yo`nalishlarini belgilab berishda 
davlatning hal qiluvchi roli bildirar edi. 
1. 
O`z kuchlariga tashuvchi aralash iqtisodiyoti, parlament demokratiyasi ega 
bo`lgan federative segulyar davlatga yagona millat ni tashkil topishi 
2. 
Iqtisodiyotning hayotiy muhim sohalarida davlat sentorining uztivorligi ko`zda 
tutiladi. 
Javoharlal Neru vafotidan so`ng asta sekin iqtisodiy hayotni erkinlashtirish 
tendeniyalari ustivor bo`la bordi. 
Kamolchilik- Turkiyaning rasmiy milliy-liberal mafkurasi bo`lib, u respublikaning 
birinchi prezidenti Kamol otaturk tomonidan olti tamoil asosida; respublikachilik, 
millatparvarlik, xalqchilik (jamiyatni sinflarga bo`lish g`oyasini qabul qilmaslik) 
etotizm (rivojlanish loyihalari uchun davlatning rejalashtirishi va nazorati), lanqizi va 
ikkilabiylik . yetakchi g`oya- Yevropa tipidagi milliy davlat. Barcha turk hukmron 
rejimlari Otaturk --- 
garchi uni davr talabiga muvofiq o`zgartirir-da sodiqlikka qasamyod qildilar. 1550-
yilda Turkiya jamiyatiga nisbatan davlat paterializmdan voz kechdi. Erkin bozor 
munosabatlari foydasiga burilish sodir etdi. Biroq hozirgacha “davlatchilar” va 
“bozorchilar” o`rtasida kurash davom rtmoqda. 
Xozirgi zamon monarxiyalari - Brunes va Tailand Kombodja va maroqandda- davlat 
mafkurasi “veton” (millat) - e`tiqod -“monarx” uchligi asoslanadi.