1. Shlyuzlarda boyitish. Shlyuzlarning texnologik parametrlari va ishlash tartibi. Kirish

Shlyuzlarda boyitish

Sochma kon oltinli rudalarini, volfram, qalay va kamyob metallar

rudalarini boyitishda shlyuz deb ataluvchi moslamadan foydalaniladi.
Shlyuz — to‘g‘ri burchak shaklidagi qiya tamovchadan iborat boiib,
uning tubiga trafaret yoki juni o‘siq mato (kigiz, tuki o‘siq movut,
g‘adir-budir rezina va hokazo) to'shaladi.
Trafaret sifatida yog‘och g‘o‘lalar, to‘rtburchak yoki dumaloq
g'oialardan ko'ndalang kesilgan yog‘ochlar ishlatilib, ma’lum oraliqda
ko‘ndalang qatorlar bo‘ylab o‘rnatiladi. Shuningdek, metall trafaretlar
ham ishlatiladi. Ular suvning uyurma (girdob) oqimini hosil qiladi,
g'adir-budir materialdan tayyorlangan qoplamalar esa shlyuzning tubi
bo‘ylab harakatlanayotgan zarralarning qarshiligini orttiradi va quyi
qatlamlarda suv harakatini pasaytiradi.
Trafaret va qoplamalar shlyuzlar ishining sifat ko‘rsatkichlarini
belgilovchi muhim omil hisoblanadi.
Trafaretlarning balandligi suv oqimi chuqurligidan katta
boimasligi kerak, o‘z navbatida u boyitilayotgan mahsulot yirikligiga
qarab tanlanadi. Odatda, oqim chuqurligi boyitilayotgan mahsulot eng
katta zarrasi oichamidan 2—3 marta katta boiishi kerak.
ВоЧапа shlyuz bo‘ylab harakatlanganda zarralar aralashmasining
zichligi va yirikligiga qarab ajralishi sodir boiadi (31- rasm).
Awal shlyuz tubiga ogir minerallar cho‘kadi; ular trafaretlar orasida
yig'iladi va g'adir-budir yuzada ushlab qolinadi. Yirikroq valun va galkalar
hamda yengil zarralar suv oqimi bilan shlyuzdan chiqib ketadi.
Vaqt o'tishi bilan trafaretlar orasi va junli qoplama uyalari (ko‘zlari)
da ogir mineral zarralari yigiladi. Yig‘ilib-yig‘ilib oxiri toiiq toiadi va
shlyuzga mahsulot berish to‘xtatiladi.Cho‘kkan mahsulot shlix deyiladi.
Shlix ajratib olinadi.
Cho‘kmani ajratib olish jarayoni chayish deyiladi. Awal yuqori
qatlamda qolgan yengil zarralarni ajratib olish uchun shlyuzga suv beriladi. Keyin suv berish to'xtatiladi va trafaretni ajratib olishga kirishiladi,
bunda to'plangan mahsulot suv bilan yaxshilab yuvib tushiriladi. Bu
mahsulot yog‘och yoki metall eshkaklar yordamida shlyuz tubi bo'ylab
yuqoriga ko‘tarib beriladi (puch tog1 jinslarini ajratish uchun). Yirik bo‘laklar kul bilan olib tashlab, chiqindilar maydoniga jo'natiladi. Shlyuz tubida qolgan xomaki boyitma alohida idishga yuvib tushiriladi va shlyuz yaqinida joylashgan apparatlarga tozalash (доводка) uchun yuboriladi.
Junli matoni yuvish maxsus bakda amalga oshiriladi. Shlyuzlarda
cho‘kmani ajratib olish ancha qiyin, ko‘p mehnat sarflanadigan
operatsiya hisoblanib, hozirgi ishlab chiqarilayotgan zamonaviy
shlyuzlar avtomatlashtirilgan.
Shlyuzlar 20 mm dan yirikroq mahsulotni qayta ishlash uchun
mo'ljallangan chuqur to ‘ldiriladigan va 20 mm dan maydaroq
mahsulotni qayta ishlash uchun sayoz to'ldiriladigan shlyuzlarga
bo‘linadi.
Mayin zarrali mahsulotni boyitish uchun ishlatiladigan shlyuzlarga
mahsulot (pulpa) yupqa qatlam holida beriladi.