1. So’z birikmasi ustida ishlash

O`yinning maqsadi: o`quvchilar tovushlarni to`g`ri talaffuz etishga va esda saqlab qolishga o`rgatish.
Qo`llanmalar: o`quvchilarga tanish bo`lgan turli predmetlarning rasmlari shu predmetlarning nomlari bilan boshlanadigan unli xarf na’munalari (kartochkalar)
O`yinning borishi: O`yinda sinf o`quvchilarining bir guruhi qatnashadi. O`yin boshqaruvchi o`yinning o`tkazilishi haqida tushuncha beradi va u oldingi darsda o`rganilgan o, a, l, n xarflar yozilgan kartochkalarni olib qoladi.
Bir guruh o`quvchilarga oy, olma, olxo`ri, olcha, ot, ari, anor, ayiq, archa, lola kabi predmetlarni rasmlari tasvirlangan kartochkalar tarqatiladi.
O`yin boshqaruvchi o xarfi va predmet rasmi tasvirlangan kartochkalarni olib qo`yadi. So`ng boshqa a xarfi yozilgan boshqa bir kartochkani stol ustiga qo`yadi. O`yin ishtirokchilari esa shunga mos rasmli kartochkalarni ko`rsatadilar.
O`yin ana shu xolda davom etadi.Agar o`quvchi berilgan xarfni rasmli kartochkadan topa olmasa, u o`z rasmli kartochkasini ochib qo`yadi.
O`yin ishtirokchilaridan kimda kim xarf bo`yicha rasm kartochkani topib ayta olsa, shu o`quvchi kartochkasini hammaga ko`rsatb, keyin uni to`ntarib qo`yadi.

O`zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishgandan keyin iqtisodiy hamda ijtimoiy rivojlanishning o`ziga xos yo`liga ega bo`ldi. Mustaqillik omili ta`lim sohasini ham tubdan yangilash zaruratini vujudga keltirdi.

O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida” gi qonuni hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi talablari” asosida ta`limning maqsadi, vazifalari, mazmuni, shakli, vositalari hamda prinsiplari tanlanishi birinchi darajali ehtiyojga aylandi. Natijada 1999 yilda umumiy o`rta ta`limning davlat standartlari tasdiqlandi. Davlat ta`lim statdartlari umumiy o`rta, o`rta maxsus, kasb- hunar va oliy ta`lim mazmuniga hamda sifatiga qo`yiladigan talablarni belgilab berdi
Davlat ta`lim statdarti amaliyotga joriy qilinib, bir qator tajribalar to`plandi. 2005 yilda to`plangan tajribalar asosida Davlat ta`lim statdarti takomillashtirildi.
Boshlang’ich ta’lim o’qish, yozish, sanash, o’quv faoliyatining asosiy malaka va ko’nikmalarini, ijodiy fikrlash, o’zini-o’zi nazorat qilish uquvi, nutq va xulq-atvor madaniyati, shaxsiy qiqiena va sog’lom turmush tarzi asoslarini egallab olishni ta’minlaydi. Shu asosda boshlang’ich sinflarda o’quvchilarning umummadaniy va axloqiy ko’nikmalari, dastlabki savodxonlik malakalari shakllanadi.
Boshlang’ich ta’lim bosqichi oldiga qo’yilgan vazifalarning bajarilishini nazorat qilish ta’lim standarti orqali amalga oshiriladi. Ta‘lim standarti asosida boshlang’ich sinf o’quvchilaridan standartda belgilab qo’yilgan ko’rsatkichiga erishishni talab qiladi va o’z navbatida bu ko’rsatkichlarga erishish ko’rsatilgan.
Boshlang’ich ta’lim standarti mazkur ta’lim bosqichining har bir ta’lim sohasi uchun belgilangan standart parametrlari, mazkur ta’lim sohasining modernizatsiyalashtirishni, shu mazmunning tarkibiy qismlari, ta’lim jarayonining vosita va metodlari hamda umumpedagogik, psixologik, texnologik tizimi va darajasini belgilab berishga xizmat qiladi. Bunda butun e’tibor boshlang’ich ta’lim berishning maqsadi yuzasidan butunlik va to’laqonlilikni saqlab qolishga qaratilgan.
Boshlang’ich ta’lim tayanch o’quv rejasi doirasiga ona tili, matematika, tabiat hamda inson va jamiyat ta’limi sohalari kiritilgan.
Boshlang’ich ta’lim standarti ta’lim sohalariga qo’yilgan standart ko’rsatkichlarni mujassamlashtiradi. Standartning mezon va parametrlarini ta’lim sohalarida belgilab qo’yilgan ta’lim standartining ko’rsatkichni tashkil etadi. Ta’lim sohasi ta’lim natijasining sifati mana shu ko’rsatkichlarga asoslangan holda aniqlanadi.
Boshlang`ich ta`lim bosqichida o`quvchilarning ona tili ta`lim sohasi bo`yicha tayyorgarlik darajasiga qo`yiladigan minimal talablar quyidagi uch parametrli standart o`lchovi orqali aks ettirildi. O`qish texnikasi, o`zgalar fikri va matn mazmunini anglash hamda fikrini yozma shaklda bayon etish malakasi.
Boshlang`ich ta`lim Davlat standartida o`quvchilarning mustaqil o`qish ko`nikmalari iborasi aynan qo`llanilgan bo`lsada, ko`rsatigan uch parametrli statdart talabini bajarish o`quvchilarda ma`lum darajada mustaqil o`qish ko`nikmalini talab qiladi.
Davlat ta`lim standarti asosida o`quv dasturlari va darsliklar yaratiladi.
Boshlang`ich sinflar ona tili dasturi quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi.
1.Savod o`rgatish, sinfdan tashqari o`qish va nutq o`stirish.
2.Sinfda va sinfdan tashqari o`qish va nutq o`stirish.
3.Fotenika, grammatika, imlo va nutq o`stirish.
Bu bo`lim materiallarini birlashtiruvchi asosiy tamoyil nutq o`stirish hisoblanadi. Nutq o`stirish boshlang`ich sinf ona tili ta`limiga aniq amaliy yo`nalish beradi va bolalarga ongli o`qish, o`qiganlarini ravon gapirish va yozishga o`rgatadi. Ona tili va adabiyotdan bolalarning yosh xususiyatlari va saviyalarini hisobga olgan holda boshlang`ich bilim berishni, shu asosda nutqni boyitish, boshqalar nutqini e`tibor bilan eshita olish hamda kitob o`qishga qiziqish uyg`otishga yo`naltirishi zarur.
Ona tili o`quv dasturining ikki bo`limida sinfdan tashqari o`qish atamasi qo`llangan. Nafaqat 1-4 sinflarda, balki yuqori sinflarda ham sinfdan tashqari o`qish atamasi qo`llangan. Demak, 1-4 sinflarda sinfda o`qish va sinfdan tashqari o`qish darslari uyushtiriladi.
Sinfda o`qish darslarida barcha o`quvchilar o`qituvchi rahbarligida ayni bir asarni o`rganadilar: asar mazmuni, qurilishi, badiiy til vositalari ustida ish olib boradilar
Sinfdan tashqari o`qish darslarda esa o`quvchilar bir mavzuga oid bir necha asarni o`qib o`rganadilar. Sinfdan tashqari o`qishning maqsadi o`qish malakalarini takomillashtirish, kitob tanlay oladigan, muntazam kitob o`qiydigan, o`qigan kitobini to`g`ri baholay oladigan ongli kitobxonni tarbiyalashdir.
Albatta, sinfda o`qish darslarida ham mustaqil o`qish ishlari uyushtiriladi, o`quvchilarda ma`lum ko`nikmalar hosil qilinadi. Biroq sinfdan tashqari o`qish atamasining ma`nosi ancha keng bo`lib, o`quvchilarning mustaqil o`qish ko`nikmalari ayni shu darslarda shakllantirib boriladi.
Boshlang`ich ta'limda sinfda o`qish va sinfdan tashqari o`qish darslari uyg`un holda tashkil etiladi.
Ona tili daralarida bolalarning tafakkur qilish faoliyatini kengaytirishga, ularda erkin fikrlay olish, o’zgalar fikrini anglash, o’z fikrlarini og’zaki va yozma ravishda ravon bayon qila olishga, jamiyat a’zolari bilan erkin muloqotda bo’la olish ko’nikma va malakalarni rivojlantiradi. Ona tili ta’limda yozuv fani emas. Ona tili ta’lim standarti ko’satgichlari bolaning fikrlay olishga, ifodalangan fikrni anglashga va o’z fikrini savodli, mantiqiy izchillika rioya qilingan holda bayon qilaolishga o’rgatish nuqtai nazaridan belgilaydi.
Boshlang’ich ta’lim bosqichida o’quvchilarning ona tili ta’lim sohasi bo’yicha tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan minimal talablar quyidagi uch parametrik standart o’lchovi orqali aks ettiriladi.

1. O’qish texnikasi.

   
   

2. O’zgalar fikrini va matn mazmunini anglash.

   
   

3. Fikrini yozma shaklda bayon etish malakasi.

   
   

Bo’shlang’ich sinflarda o’quvchilar ona tili o’qish bo’yicha quyidagi bilim, ko’nikma va malakalarni egallashi shart.
O’qish texnikasi bo’yicha:
Miqdoriy ko’rsatkich, bir daqiqada 80-90 so’zni o’qiy olish.
Talablar.
harflarni to’gri talaffuz etish;
so’zlarni to’g’ri o’qish;
gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va obrazli o’qish;
gapdagi tinish belgilarini talaffuzda aks ettirish;
ohangga rioya qilish;
sanash va ajralaish ohanglarida to’g’ri foydalanish;
so’z urug’ularida rioya qilish;
ilmiy atama va ramzlarni to’g’ri talafuz etish.