1. Tezlikni aniqlash. Tezlikning o`lchov birliklari

E_p = mgh

Jismga qo‘yilgan og‘irlik kuchining ishi jism potensial energiyasining kamayishiga teng.

Agar m massali jism yerdan h balandlikka ko‘tarilsa, u holda og‘irlik kuchining ishi manfiy bo‘ladi:


1-masala.

Berilgan:	As.formula:	Hisoblash:
m=40 kg; h1=3 m; n=9-1=8; g~10 m/s^2 Topish kerak: Ep-?	Ep = mgh bu yerda h=h1*n	h=3*8=24 m. Ep=(40*10*24)J=9600 J=9,6 kJ. J: Ep=9,6 kJ.

2-masala.

Berilgan:	As.formula:	Hisoblash:
m=40 kg; h2=12 m; h1=24 m; g=10 m/s^2 Topish kerak: A-?	A=mg(h1-h2)	A=40*10(24-12)J=4800 =4,8 kJ. J: A=4,8 kJ.

3-masala.

Berilgan:	As.formula:	Hisoblash:
m=80 kg; h=5000 m; g=10 m/s^2 Topish kerak: A-?	A=-mgh	A=-(80*10*5000)J=-4*10^6 J=-4 MJ. J: A=-4 MJ.

Uyga vazifa: Masalalarni ishlab kelish, mavzuni o’qib kelish
Sana ____ ______ 20___-yil. Sinflar ___________ To’garak rahbari:_______________


Mavzu: Bosim va uning birligi


1) kuch kattaligiga;


2) kuch ta’sir etayotgan yuzaga qanday bog’liqligi aniqlanadi. Bosim tushunchasi kiritiladi.



Birligi 1 Pa (Paskal)


Bosimlar haqida kengroq tasavvurga ega bo’lish uchun texnikada uchraydigan bosimlardan misol keltiriladi.
VAZ 2103 avtomobili g’ildiraklari bosimi:
Oldingi: 172 KPa orqa: 188Kpa
Avtomobil baloni ichidagi bosim. 170-230 KPa
Bunda F = p • S "Kuch" emas, balki "bosim kuchi" ekanligi tushuntirilishi kerak. Bosim kuchi har doim yuzaga tik ( perpendikulyar ) yo’nalgan bo’ladi.


Yangi yoqqan qor ustida tog’dan chang’ida bola sirpanib tushmoqda. Uning orqasidan uncha chuqur bo’lmagan iz qoladi. Bola chang’isini yechib qorda turganda qorga botadi. Buning sababi chang’i yuzining katta, botinka tag charmi yuzasining kichikligidir. Demak odamzot yillar davomida fizika qonuniyatlarini ochib shularni aniqlabdiki, chang’ini ixtiro qilibdi. Yuza katta bo’lsa bosim kichkina bo’ladi, chang’ida sportchi qorga botmaydi


1. Muz 90 kPa bosimga bardosh beradi. Agar massasi 5,4 t bo’lgan traktor umumiy yuzi 1,5 m² bo’lgan gusenitsaga tayansa, u bu muz ustidan o’ta oladimi?


2. Mixga 105 kPa bosim ko’rsatilsa, devorga kiradi. Agar mix uchining yuzi 0,1 mm² bo’lsa, buning uchun mix kallagiga qanday kuch qo’yish kerak
Uyga vazifa: Masalalarni ishlab kelish, mavzuni o’qib kelish


Sana ____ ______ 20___-yil. Sinflar ___________ To’garak rahbari:_______________


Mavzu: Paskal qonunlari


Oldingi mavzuda suyuqlik va gazlarda ichki bosim mavjudligi aytilgan edi. Bu bosimni tinch holatdagi bosim deb ham aytiladi. Suyuqlik yoki gazni tashkil zarrachalar o‘z og‘irliklariga ega bo‘ladi. Shunga ko‘ra, har bir qatlam o`z og`irligi bilan pastdagi qatlamni bosadi. Ular to‘planib idish tubiga beriladi. Bu bosimni, shuningdek, gidrostatik bosim deb ham yuritiladi. Uni hisoblab ko`raylik.

p=ρgh


Unga ko‘ra, suyuqlikning idish tubiga bergan bosimi, yuzaga bog‘liq bo`lmasdan, faqat suyuqlik balandligiga bogiiq bo‘lar ekan.

Bundan tutash idishlar qonuni kelib chiqadi. Har qanday shakldagi tutash idishlarning tirsaklaridagi bir jinsli suyuqlik ustunlarining balandliklari bir xil bo‘ladi.

Agar tutash idishlarga turli xil suyuqliklar quyilsa nima bo‘ladi? Masalan, naylardan biriga yog‘, ikkinchisiga suv quyilsa, suyuqliklar sathi har xil bo‘ladi. Bunda suyuqliklar balandliklari nisbati, suyuqliklar zichliklari nisbati bilan quyidagicha munosabatda bo‘ladi:

h₁/h₂=ρ₂/ρ₁

Shunday qilib, zichligi katta bolgan suyuqlik ustunining balandligi, zichligi kichik bolgan suyuqlik ustunining balandligidan kichik bo‘ladi. Demak, yog‘ quyilgan nayda suyuqlik ustuni suv quyilgan tomoniga nisbatan katta bo‘ladi.
1-masala

Berilgan:	As. Formula:	Hisoblash:
F1=10 N F2=180 N